نوشتاری از: دکتر هلیا منشاری، پژوهشگر تاریخ اسلام
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خطوط؛ پیدایش حکومت صفویه، در نخستین سال‌های دهم هجرت، یکی از مهمترین تحولات تاریخ ایران و اسلام است. از مهمترین ویژگی‌های حکومت صفویه رسمیت بخشیدن به مذهب شیعه دوازده امامی است. در این میان نقش فقیهان و عالمان شیعه و اقدامات آنان در فراهم آوردن مقدمات گسترش مذهب تشیع، قابل توجه است.
یکی از این فقیهان و عالمان، علامه شیخ محمد باقر مجلسی است. وی از نخستین و پرکارترین عالمان شیعی ایران است، که به تجمیع ترجمه و نشر احادیث امامان دوازده گانه شیعه به زبان فارسی پرداخت.
محمد باقر مجلسی، در اندک زمانی بر دانش‌های صرف و نحو و معانی و بیان و لغت و ریاضی تاریخ و فلسفه حدیث و رجال و درایه و کلام تسلط پیدا کرد.
او در ۱۴ سالگی از فیلسوف بزرگ اسلام ملاصدرا اجازه روایت گرفت. بزرگترین اثر علمی علامه مجلسی و بلکه بزرگترین کار علمی دینی دوره صفویه کتاب بحارالانوار است.
بحارالانوار اثر حدیثی دینی است و در چند دهه اخیر از آن به عنوان یک اثر دایره المعارفی، برای طرح معارف اسلامی و حدیثی از دیدگاه مذهب تشیع یاد شده است. در واقع علامه مجلسی با نگارش این کتاب کار را در علم حدیث تمام کرده است.
علامه مجلسی همچنان که در محضر استادان و بزرگی تعلیم دیده بود، شاگردان بزرگ و زیادی نیز تربیت کرد. از مشهورترین آنان می‌توان به، سید نعمت الله جزایری سید ابوالقاسم خوانساری حاج محمد اردبیلی و ... اشاره کرد. مجلسی با قبول مناصب امامت جمعه قضاوت و شیخ الاسلامی در دوره شاه سلیمان و شاه سلطان حسین، با استفاده از نفوذ و قدرت خود تلاش فراوانی در جهت اصلاح امور خلق بر پایه مبانی ناب شیعی و مبارزه با تصوف و فلسفه انجام داد.
محمد باقر مجلسی از بزرگترین علمای دوره دوم صفوی است که مقام و موقعیت او را همه تذکره نویسان محدثان و روحانیون شیعی معاصر پس از وی ستوده اند. پیش از او هنگام تاجگذاری پادشاهان صفوی، خلیفه الخلفا بود که شمشیر بر کمر پادشاه می‌بست و مقام پادشاهی با تایید صوفیان ممکن بود، اما در زمان شاه سلطان حسین، این ملا محمد باقر مجلسی بود که انجام این رسم را به عهده گرفت.
همچنین محمد باقر مجلسی در تضعیف قدرت و تنزل جایگاه صوفیان هم نقش بارزی داشت. خدمات دینی او از حیث تعلیم و تدریس امر به معروف و نهی از منکر و همچنین ترجمه احادیث و اخبار در کنار میزان نفوذ او بر سلطان حسین و جایگاهش در دربار صفوی نقش او را در بسیاری از تحولات این دوره مشخص میکند. محمد باقر مجلسی بر سلطان حسین هم نفوذ فراوانی داشت و شاه او را از تمامی علما برتر می‌دانست. وی ۷ فرمان مذهبی را تدوین کرد و به امضای شاه رساند. این فرمان‌ها تمامی فعالیت‌های غیر مذهبی را ممنوع و صوفیان را به رعایت احکام دینی ملزم می‌کرد.
ملا محمد باقر مجلسی، آثار متعددی تالیف کرده است، شیخ آقابزرگ تهرانی در کتاب الذریعه، شمار کتاب‌های او را ۱۶۹ عنوان می‌داند.
اما در باب علامه مجلسی باید گفت، او یگانه روزگار خویش و فقیه اهل بیت، مُجدِد و رونق دهنده مذهب و همچنان آفتابی تابان در آن برهه تاریک از زمان درخشید و تا جهان زنده است علامه مجلسی زنده است و همواره می‌درخشد، و از فروغ دانش او عصر‌های بعد روشنایی کسب خواهند کرد.
