به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خطوط، دریای خزر بزرگترین دریاچه جهان، شمال کشور را به بهشتی زیبا تبدیل کرده و سالانه حجم زیادی مسافر و گردشگر را به خود جلب میکند، علاوه بر این زیستگاه و مامن گونههای مختلف جانوری است که گل سرسبد آنها ماهیان خاویاری اهمیت خاصی به این دریا داده است، در اطراف وسعت ۶۰۰ هزار و ۳۸۴ کیلومتر مربعی این دریا کشورهای ایران، روسیه، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان واقع شده اند و از مواهب آن بهره مند میشوند.
خط ساحلی ۷ هزار کیلومتری دریای خزر در طول سالیان دستخوش تغییرات زیادی شده و کشورهای اطراف خود را تحت تاثیر قرار داده است از جمله این تغییرات نوسانات گاه و بیگاه تراز آب دریای خزر است که عوارضی مانند کم آب و خشک شدن خلیج گرگان و تالاب میانکاله را به همراه داشته که در این شرایط انواع گونههای جانوری و هزاران پرنده بومی و مهاجر به زحمت افتادند.
در این راستا پژوهشگر دریایی درباره نوسانات و کاهش تراز آب دریای خزر، به شرایط نامطلوب نوسانات تراز آب دریای خزر اشاره کرد و گفت: سرعت کاهش تراز آب دریای خزر در حال افزایش است، به طوری که سطح تراز آب خزر از سال ۱۳۷۴ شمسی تاکنون نزدیک به ۲ متر کاهش یافته است.
همایون خوشروان افزود: سطح تراز آب دریای خزر با سرعت بسیار زیاد در حال کاهش است به طوری که بررسیهای اولیه نشان داده که سال ۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۲۱ نزدیک به ۲۵ سانتیمتر سطح تراز آب خزر کاهش داشته که رقم بسیار بالایی است و برای خزر بی سابقه است.
وی اظهار داشت: نکته دیگر این است که در ماه دسامبر امسال (دی ماه) سطح تراز آب دریای خزر به منهای ۲۹ رسیده که این تقریبا معادل ترازی است که خزر در سال ۱۳۵۷ به ثبت رسانده و این نشان میدهد که دوباره کاهش سطح تراز آب خزر با آن سرعت فزاینده در حال تکرار شدن است.
مدیر سابق مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر اظهار داشت: در واقع حدود ۴۴ سال پیش تراز آب خزر به منهای ۲۹ رسید و اکنون هم در حال رسیدن به همان تراز است و روند گرمایش زمین نیز در حال سرعت دادن به این روند است.
سطح تراز آب دریای خزر تا پایان قرن حاضر ۱۸ متر کاهش مییابد
وی گفت:، اما مساله خطرناکتر و نگران کنندهتر پیش بینیها درباره کاهش تراز آب دریای خزر در پایان قرن حاضر است، در واقع بر اساس آخرین پیش بینی دانشمندان امریکایی و روسی که با مدلهای محاسباتی بر روی تاثیر گرمایش زمین انجام دادند برآورد کردند که سطح تراز آب دریای خزر در پایان قرن حاضر بین ۹ تا ۱۸ متر کاهش خواهد یافت.
خوشروان اظهارداشت: در واقع با مدلهای محاسباتی که روی تغییر اقلیم انجام دادند به این پیش بینی رسیدند که اگر این اتفاق بیفتد خزر به شرایطی بر میگردد که ۱۵۰۰ سال قبل در پسروی دربند اتفاق افتاد و آن زمان سطح تراز آب دریای خزر به منهای ۳۷ متر پایینتر از سطح تراز آب اقیانوسها رسید بنابراین به نظر میرسد تاریخ خزر دوباره در حال تکرار شدن است.
وی گفت: نتیجه گزارش پژوهشی این گروه بین المللی دانشمندان در سال ۲۰۱۷ در نشریه آمریکایی Geophysical Research Letters منتشر شده است.
وی تاکید کرد: شواهد نشان میدهد سرعت کاهش تراز آب دریای خزر در حال افزایش است، یعنی سال گذشته نسبت به امسال حدود ۲۵ سانتیمتر کاهش سطح تراز داشتیم، با توجه به اینکه در دسامبر ۲۰۲۲ یعنی آذرماه امسال تراز آب منهای ۲۹ بود این یعنی اینکه دوباره داریم به تراز آب در سال ۱۹۵۷ میرسیم، چون آن سال پیک بیشترین پسروی آب دریای خزر یعنی حدود منهای ۲۹ بود و این اتفاق دوباره در حال تکرار شدن است که اگر این اتفاق بیفتد دوباره بحث خشک شدن خلیج گرگان جدیت بیشتری پیدا میکند و تالاب انزلی و تالابهای ساحلی تحت تاثیر خشکی قرار خواهند گرفت که این زنگ خطر نگران کنندهای برای همه کشورهای ساحلی دریای خزر است.
سطح تراز منفی ۲۹ یعنی تراز آب دریای خزر نسبت به سطح آب اقیانوسها و دریاهای آزاد منهای ۲۹ متر پایینتر است.
خوشروان افزود: البته دریای خزر دارای نوسانات فصلی است، معمولا از ژانویه (خرداد) که یخهای خزر به مرور شروع به آب شدن میکند تا ماه جولای (تیر) سطح تراز آب خزر افزایش مییابد، از تیرماه به بعد به آرامی سطح تراز آب خزر کاهش مییابد، دسامبر معمولا زمانی است که کاهش فصلی سطح تراز آب دریای خزر در پایینترین حد قرار دارد.
پسرویها و پیشرویها رفتار طبیعی خزر است، نوسانات فصلی دریای خزر بین ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر در سال است، اما در این سالها به علت گرمایش زمین این روند تشدید شده که جای نگرانی دارد. وی اظهار داشت: نوسانات فصلی دریای خزر بین ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر در سال است، بنابراین وقتی میگوییم منهای ۲۹ یعنی در آن ماه این اتفاق افتاده کما اینکه در ماه تیر یا خرداد سال آینده ممکن است این منهای ۲۹ بشود منهای ۲۸.۵، بنابراین آن چیزی که مسلم است این است که دریای خزر دارد به روند پسروی خودش ادامه میدهد یعنی دارد به همان روند قبلی خود بر میگردد، شواهد نشان میدهد که شدت سرعت کاهش سطح تراز خزر افزایش یافته و این باعث بالا رفتن حجم نگرانیها میشود اگر تراز خزر از منهای ۲۹ هم پایینتر برود دیگر بحران به شکل جدی خودش را نشان میدهد که بزرگترین آنهم خشک شدن کامل خلیج گرگان خواهد بود.
مدیر سابق مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر گفت: کاهش ریزشهای جوی، کاهش دبی رودخانه ولگا، یخ بستن سطح آب خزر در بخشهای شمالی برخی دلایل کاهش سطح تراز آب دریای خزر است، در واقع زمانی که آب بخش شمالی به علت برودت هوا یخ میبندد، بخبندان دیگر اجازه نمیدهد آبی به بخش جنوبی برسد برای همین سطح تراز کاهش مییابد، اما زمانی که یخها آب میشوند دوباره سطح تراز افزایش مییابد که این همان نوسانات فصلی خزر است.
وی افزود: اینکه گفته بودند روسها روی ولگا سد زدند و اجازه نمیدهند آب وارد ولگا و بعد خزر شود پایه و اساس ندارد، چون اگر این کار را بکنند بیشترین ضرر به خودشان بر میگردد، زیرا بخش شمالی خزر عمق بسیار کمی دارد و اگر آنها مانع رسیدن آب به خزر شوند بیشترین ضرر از عقب نشینی خزر متوجه آنها میشود، بنابراین این کاهش سطح طبیعی است، در واقع حوضه آبخیز رودخانه ولگا در منطقهای بسیار خشک قرار گرفته و اگر رطوبت به اندازه کافی به آن نرسد و بارندگیها کاهش یابد دبی رودخانه ولگا هم کاهش مییابد که معمولا در مواقع پسروی این اتفاق میافتد که الان دوباره در حال تکرار شدن است.
خوشروان تاکید کرد: این پسرویها و پیشرویها رفتار طبیعی خزر است که البته اکنون به علت گرمایش زمین تشدید شده است بنابراین هیچ راهکاری ندارد فقط باید استراتژی سازگاری با کاهش سطح تراز آب خزر داشته باشیم.
وی گفت: عوارض این رفتار یکی خشک شدن خلیج گرگان است و زمانی که دوباره تراز بالا بیاید طبیعت خودش را تطبیق میدهد و خود را میسازد، همین اتفاقی که الان میبینم برای خزر و خلیج گرگان پیش آمده یکبار سال ۵۷ رخ داد یعنی از سال ۴۷ تا ۵۷ ناگهان سطح تراز آب خزر بسیار کاهش یافت و به منهای ۲۹ رسید و بخش وسیعی از خلیج گرگان، تالاب گمیشان خشک شد و تالابهای ساحلی همه تحت تاثیر قرار گرفتند الان دوباره در حال تکرار شدن است با این تفاوت که اکنون گرمایش جهانی بیشتر دارد خودش را نشان میدهد، چون درجه حرارت کره زمین بیشتر افزایش یافته است./ ایرنا