به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خطوط، در برنامه صف اول قرار است در مورد سیاست‌ها و راهبرد‌ها و البته تصمیم‌هایی صحبت کنند که بر روی زندگی مردم ایران مؤثر هست یکی از موضوعات مهمی که در دهه سوم قرن بیست و یکم برای همه مردم بسیار با اهمیت تلقی می‌شود موضوع دانش بنیان‌ها هست چرا که در زندگی عادی مردم نقش کانونی دارد .
سوال: یکی از موضوعات مهمی که حتی در سفر‌های دیپلماتیک رئیس جمهوری اسلامی ایران هم ما می‌بینیم این هست که طی یکی دو سال گذشته به جای این که رئیس جمهور در جریان سفر‌هایی که به کشور‌های فرا سوی مرز‌ها دارند هدیه کنند قالی و فرش و نمی‌دانم بحث‌های صنایع دستی می‌آیند از کالا‌های تولیدی دانش بنیان استفاده می‌کنند که این نشان می‌دهد که ما در این حوزه به یک جایگاه رفیعی رسیدیم به موضوع مربوط به این قضیه که در دولت هم تصویب آیین نامه‌هایی شد که می‌تواند به کسب و کار و رونق صنایع دانش بنیان کمک کند الان وضعیت مان در این زمینه چطور هست.
دهقانی فیروز آبادی: بله اشاره خیلی خوبی داشتید که خوشبختانه در سه دهه گذشته و چهار دهه گذشته به صورت ویژه‌ای با توجه به نگاه بلند حضرت آقا در موضوع علم و فناوری در کشور سرمایه گذاری شده ما شاید الان حداقل سه دهه است که گفتمان علم و فن آوری را از زمان رهبری به صورت رسا داریم و خیلی قاطعانه و محکم همیشه دفاع کردند بعضی از وقت‌ها دفاعی که ایشان از جریان علم و فناوری کشور داشتند کم نظیر و بی نظیر بوده نتیجه این توجه جدی کشور به حوزه علم و فناوری و با توجه به علاقه مندی ذاتی ایرانی‌ها یعنی ایرانی‌ها ذاتاً از دوران قدیم علاقه‌مند به حوزه علم و فناوری بودند و تمدن‌های بزرگ داشتند امروز شاهد این هستیم که ثمره آن سرمایه‌گذاری‌ها کم کم دارد خودش را نشان می‌دهد این که عنوان معاونت علمی هم واژه یا اصطلاحاً عبارت اقتصاد دانش بنیان به آن اضافه شد که این تدبیر آقای رئیس جمهور بود از همین نگرش است که علم و فناوری دیگر کم کم داره بلوغ پیدا می‌کند در کشور و ثمراتش دارد تبدیل می‌شد به محصول و اقتصاد از این جهت شما در سفر‌های جناب آقای رئیس جمهور تقریباً نمی‌بینید سفری را که یکی از ارکان محوری مذاکرات و صحبت‌های رئیس جمهور علم و فناوری نباشد موضوع علم و فناوری از این جهت که یک موضوع کاملاًعمومی و مورد توجه و علاقه همه ملت‌های دنیاست یک محور بسیار بسیار مهم، قابل و ارزشمند حتی برای دیپلماسی به حساب می‌آید لذا به عنوان یکی از پیشانی‌های جدی سفر‌های آقای رئیس جمهور و همه کشور‌های دنیا بحث مشارکت و همکاری علمی و فناوری ایران مطرح است و بسیار هم استقبال جالب می‌شود مخصوصاً تو کشور‌هایی که کمتر به آن‌ها توجه شده و استقبال ایران از انواع و اقسام روش‌های مشارکت بسیار جذاب است و من چند سفری که با آقای رئیس جمهور همراهی کردم این اشتیاق را در روسای جمهور به شکل ویژه دیدم در روسای جمهور کشور‌هایی که هدف سفر بودند خوب این واقعاً نکته بسیار جدی بود که اشاره کردید مطلب این است که خب حالا که در طلیعه بحث اقتصاد دانش بنیان هستیم قطعاً توجه باید بیشتر باشد سال چهار صد و یک که پارسال باشد سال بسیار پر برکتی بود یک لایحه‌ای رفته بود مجلس تحت عنوان قانون جهش تولید دانش بنیان که البته مال دولت دوازدهم بود که رفته بود مجلس منتها دولت دوازدهم خیلی همراهی نکرده بود با مجلس برای تصویب آیین‌نامه، چون به‌هرحال هزینه‌هایی برای کشور و برای دولت داشت.
سوال:سرمایه‌گذاری‌ها؟
دهقانی فیروز آبادی: بسیار واژه خوبی است بله سرمایه‌گذاری‌هایی نیاز داشت که اولویت دهی باید می‌شد سال ۱۴۰۱ که حضرت آقا سال را به نام سال تولید دانش بنیان و اشتغال آفرینی مطرح کردند دولت با یک همیت و جدیت بسیار خوبی قانون را در مجلس دفاع کرد و خیلی جدی پای کار آمد و این قانون بسیار ارزشمند مترقی تصویب شد. من واقعاً بزرگ‌ترین افتخار این دولت را که در آینده هم خواهد ماند و آثارش را در چند سال آینده هم بیشتر نشان خواهم داد بحث جدیت در تصویب این قانون می‌دانم و همین طور تصویب تقریباً همه آیین نامه‌های این قانون در کمتر از هشت ماه یعنی با جدیتی تمام آیین نامه‌های قانون تصویب شده در دولت و قانون دارد از برج نه سال گذشته با جدیت اجرا می‌شود، خوب این یک دستاورد بسیار بزرگ است که من واقعاً به آن امیدوارم که اقتصاد کشور را طی چند سال آینده تحول بدهد یک موضوع دیگر ناظر به عنوان سال گذشته یک ابتکاری انجام شده در دولت و هم این بود که همه دستگاه‌های اجرایی از جمله وزارتخانه‌ها یک آیین نامه مصوب دولت داشته باشند در تعامل با معاونت علمی برای تعریف برنامه‌ها هدف‌گذاری‌ها و کار‌هایی که می‌خواهند با هم انجام بدهند شامل توسعه بازار، حمایت‌ها از تولیدات داخلی و دانش بنیان حمایت از توسعه زیرساخت‌ها، حمایت‌های قانونی و ... که تقریباً با همه دستگاه‌های کشور هم این آیین نامه مصوب شد و از سال گذشته دارد اجرا می‌شود این آیین نامه‌های مصوب دولت مال پارسال نیست که سال دانش بنیان بود این‌ها پارسال تصویب شد و به صورت گسترده و پیوسته دارد پیگیری می‌شود کاملاً رتبه بندی دستگاه‌ها مشخص است به عنوان مثال وزارت نفت و وزارت نیرو که من جا دارد تقدیر کنم اینجا از آن‌ها و در رتبه بعدی وزارتخانه‌هایی مثل وزارت اقتصاد، وزارت جهاد کشاورزی و
برخی از وزارتخانه‌های دیگر مثل صنعت و معدن این‌ها خیلی جدی پای کار آمدند و الان در رتبه‌های بالای همکاری در این مدل قرار دارند آیین نامه‌ها بزرگ‌ترین کاری که انجام می‌دهد در اختیار قرار دادن یک فرصت بازار خوبی برای شرکت‌های دانش‌بنیان است به هر حال من معتقدم که الان در دولت و در کشور از لحاظ زیرساخت‌های قانونی از لحاظ آیین نامه‌ها یک زیست بوم و زیرساخت کاملاً تکمیل داریم که اگر کمک بکند خدای متعال و همت ما باشد بتونیم این را اجرا کنیم هر سال شاهد یک تحولات کاملاً چشمگیر خواهید بود.
سوال:ممکن است بفرمایید که وقتی رئیس جمهوری اسلامی ایران به یک کشوری در جنوب شرق آسیا یا در آفریقا یک کالا یا یک تجهیزات با فناوری نوین و در لبه دانش می‌دهد و دانش بنیان می‌دهد واکنش آن‌ها چی هست چگونه تحلیل می‌کنند در مورد جمهوری اسلامی ایران؟
دهقانی فیروز آبادی: اتفاقی که اخیراً ما شاهدش هستیم واکنش تعجب آمیز است یعنی بسیاری از حتی دانشمندان و فناوران کشور‌های هدف با این که اطلاع دارند یعنی ما فکر کنم تا همین دو سه هفته گذشته در معاونت علمی و در نمایشگاه دائمی محصولات دانش بنیان میزبان رئیس مجلس ویتنام بودیم همین‌طور مالزی من در جلسه‌ای که خودم حضور داشتم با رئیس مجلس ویتنام ایشان بسیار عمیق اطلاع داشت و از پیشرفت‌های ایران توضیح می‌داد که ما می‌دانیم که شما در حوزه مثلاً زیست فناوری حوزه نانو تکنولوژی و حوزههای دیگر کار‌های بزرگی کردید و دعوت برای شرکت و داشتن زیرساخت و دفتر در مجموعه پارک جدیدی که در ویتنام در حال تأسیس است یعنی یک رویکرد تعجب آمیز همراه با افتخار یعنی حداقل برای من که دارم این فضا را تجربه می‌کنند بسیار احساس خوبی دارد از استقبال گرم، از همکاری از حضور شاید قابل ذکر باشد ما طی دو سه ماهی که از سفر اندونزی آقای رئیس جمهور می‌گذرد دو هیئت بلند پایه در حوزه علم و فناوری را فقط معاونت علمی پذیرا بوده و ان‌شاءالله به زودی پذیرای یک هیات صد نفره خواهیم بود که در یک مدرسه تابستانی در خدمت شان خواهیم بود به هر حال عزت اولین چیزی است که من می‌توانم تعبیر می‌کنم که واقعاً نتیجه همان فرمایشی حضرت آقا به آن تأکید داشتند همین طور ایجاد شدن فرصت‌های همکاری، فرصت‌های صادرات، فرصت‌های کار مشترک فرصت‌های تولید مشترک در کشور‌های هدف که بسیاری از مسائل را می‌تواند حل کند از دستاورد‌های همین دیپلماسی فعال علم و فناوری آقای رئیس جمهور است.
سوال: یکی از موضوعاتی که به ویژه در سال گذشته مطرح شد موضوع شرکت‌های دانش بنیان بود که خوب طبعاً ما برای این که حرکت کنیم در لبه‌های دانش و دانش خودمان را تبدیل به فراورده کنیم که قابل صادرات باشد و یا استفاده بکنیم در داخل کشور نیاز به شرکت‌های دانش بنیان متعددی داریم. حضرت آقا رقم سیزده هزار عدد شرکت دانش‌بنیان را تعیین کردند برای هدفی که ما باید به آن برسیم و حضرت عالی به عنوان سکان دار این حوزه چه برنامه‌هایی را تدارک دیدید برای رسیدن به این رقم و فکر می‌کنید امسال ما این رقم را بهش دست پیدا می‌کنیم یا نه؟
دهقانی فیروز آبادی: یک نکته خیلی مهمی که کلاً در حرکت یک اقتصاد ضرورت دارد این است که چند تا یا چند نفر یا چند تا مجموعه اصطلاحا، اما به آن می‌گویی به عنوان جرم بحرانی نیاز است که یک حرکت ایجاد کند یعنی برای ایجاد شدن یک حرکت حداقل به یک حداقل تعدادی نیاز است بنابراین بحث تعداد شرکت‌ها و به تناسب تنوع این شرکت‌ها قطعاً یکی از ضروریات ایجاد اقتصاد دانش بنیان است در کنار این بحث تعداد نکته‌ای که حضرت آقا بار‌ها بهش توجه داشتند و ما این را به عنوان یک از اصل می‌دانیم بحث کیفیت و تأثیر گذاری این شرکت هاست قطعاً وقتی که ایشان می‌فرمایند که عدد باید دو برابر شود مد نظرشان این است که شرکت‌های کیفی و تأثیرگذار، خوب معاونت علمی تا پیش از این عمدتاً یک برنامه‌های عمومی حمایتی داشته و یک نظام هاتی ارزیابی برای ارزیابی دانش بنیان‌ها ما برای این که بتوانیم این هدف را محقق کنیم سه تا محور جدی را پیگیری کردیم محور اول این بوده که نظام ارزیابی دانش بنیان‌ها را بعد از ده دوازده سال تجربه ارتقا جدی بدهیم الان نظام ارزیابی دانش بنیان‌ها علاوه بر این که به بالا بودن سطح فناوری این شرکت‌ها توجه دارد به میزان اشتغال تخصصی که ایجاد می‌کنند و به میزان گردش مالی هم که ایجاد می‌کنند توجه دارد یعنی در ارزیابی دانش بنیان‌ها یک کیفی سازی جدی اتفاق افتاده صرفاً شرکتی که کار فناورانه می‌کند مد نظر نیست و حتماً بایستی اشتغال تخصصی خوبی داشته باشد علاوه بر این گردش مالی خوبی هم داشته باشد در نظامی دسته‌بندی کردیم که حالا بعداً شاید عرض بکنم خدمتتان شرکت‌های دانش بنیان نوپا، دانش‌بنیان نوآور و دانش بنیان فناور این دسته بندی کمک می‌کند که تعداد خیلی خوبی از شرکت‌های فناوری که در پارک‌ها مستقر بودند و بعضاً یک سال، دو سال دارند روی محصولاتشان کار عمیق انجام می‌دهند ولی آیین‌نامه قبلی می‌گفت حتماً باید محصول استخراج شده باشد وارد این چرخه شود یعنی ما احتمالاً به زودی دو سه هزار شرکت دانش بنیان نوپا خواهیم داشت که یکی دو ساله دارند مستقیم و متمرکز روی یک موضوع کاری می‌کنند این‌ها وارد شدن شان به چرخه دانش بنیان‌ها یک سبد حمایتی از ما را به سمت خودش خواهد کشید که قبل از این که به محصول برسند حمایت بشوند.
سوال: چه حمایت‌هایی صورت می‌گیرد؟
دهقانی فیروز آبادی:بعضی از شرکت‌ها مخصوصا نوپا‌ها این‌ها قبل از این که به محصول برسند نیاز به حمایت دارند تسهیلاتی مثل پژوهانه‌ها، معافیت‌های مالیاتی، معافیت‌های بیمه‌ای بعضا، چون شرکت‌های کوچکی هستند نوپا‌ها اصولاً شرکت‌هایی هستند که زیر پنج سال عموماً سن دارند زیر پنج میلیارد تومان در سال گردش مالی دارند و همین‌طور زیر ده نفر هستند بنابراین یک فضایی ایجاد می‌کند نظام جدید ارزیابی که تعداد خیلی خوبی از شرکت‌هایی که کار متمرکز تحقیق و توسعه انجام می‌دادند در پارک‌ها اضافه بشوند به این دامنه خوب این یک بحث است یک محور دیگر ارتقا سرعت و کیفیت ارزیابی است ما علاوه بر اینکه سرعت ارزیابی ارتقا دادیم برای تمرکز زدایی تعدادی از پارک‌های بزرگ و مراکز بزرگ دانش بنیان کشور را در نقطه شروع پنج تا مجموعه را برای آزمایش را محوریت دادیم که بتوانند مستقلاً ارزیابی دانش بنیان‌های نوپا را انجام بدهند این کمک می‌کند که شرکت دسترسی راحت تری داشته باشد برای ارزیابی و سرعت و کیفیت ارزیابی برود بالا، این هم یک محور دوم است یک محور سوم این است که یک سری زیرساخت حمایتی جدی که من به اصطلاحاً می‌گویم جلگه رشد دانش بنیان‌های نو پا ایجاد کردیم و تشویق شرکت‌های بزرگ‌تر شرکت‌هایی که ده سال است پانزده سال است کار کردند برای ایجاد شرکت‌های زایشی این روش تکثیر یا اصطلاحاً رشد دادن تعداد دانش بنیان‌ها روش بسیار بهتری برای کشور ما است از این جهت که شرکت‌های زایشی و رویشی جدید در دل شرکت‌هایی شکل می‌گیرند که بعضاً ده سال پانزده سال تجربه بازار را دارند کار رو میشناسند و می‌دانند که فرصت‌ها کجاست بنابراین با این سه تا محور جدی حمایتی که داریم می‌رویم جلو پیش بینی مان این است که تا پایان سال بین ده تا یازده هزار شرکت دانش بنیان را داشته باشیم و برای سال آینده جهش بسیار جدی حتی ممکن است تا چهارده پانزده هزار شرکت ان شاء الله بتوانیم در کشور داشته باشیم با کیفیتی که خدمتتان عرض کردم.
سوال: شما در جریان بازدید‌هایی که دارید و پارک‌های علم و فناوری که در سراسر کشور است از در واقع حوزههای زیست فناوری تا حوزههای اطلاعات تا حوزههای تجهیزات پزشکی وجود دارد در تو کدام یک از این حوزه‌ها ما توانستیم پیشرفت بهتری داشته باشیم؟
دهقانی فیروز آبادی: ببینیند حوزههای فناوری در کشور خوب متعددند همان طور که اشاره کردید تکنولوژی و فناوری نانو، فناوری‌های زیستی، هوش مصنو عی، فناوری‌های ارتباطات اتصالات، فناوری‌های کوانتوم، فناوری‌های میکروالکترونیک این‌ها همه حوزه‌هایی هستند که فناوری‌های شناختی این حوزه‌ها فناورانه‌ای هستند در کشور مورد توجه هستند از طرفی حوزههای اقتصاد دانش بنیان هم در کشور داریم که مورد توجه است مثلاً حوزه کشاورزی و غذا، حوزه سلامت و تجهیزات پزشکی حوزه نفت و انرژی و حوزه پتروشیمی و حوزه‌هایی از این دست که خدمتتان عرض کردم، خوشبختانه با توجه به نگرش جامعی که کشور در سال‌های گذشته داشته ما در کشور از همه حوزههای علم و فناوری دانشمندان و شرکت‌هایی را داریم، اما نگرش ما این است که این رشد بایستی هدفمند با توجه به شرایط کشور اتفاق بیفتد یعنی اصطلاحاً در حوزه‌هایی از اقتصاد دانش بنیان اولویت بندی بکنیم که کشور در آن مزیت ویژه دارد یا به دلایلی نیاز بیشتری دارد به عنوان مثال ما در حوزه نفت و پتروشیمی، حوزه معدن اقتصاد دانش‌بنیان و معدن و نفت و پتروشیمی خوب سرمایه گذاری خوبی انجام می‌دهیم و ویژه بهش توجه داریم، چون فرصت واقعی کشور است در نقطه مقابل در بحث اقتصاد دانش بنیان غذا و کشاورزی توجه بسیار جدی و سال گذشته معطوف داشتیم با توجه به این که کشور از لحاظ امنیت غذایی باید در حوزه کشاورزی دانش بنیان بشود پس دو دسته است توجهات آن جا‌هایی که فرصت‌های ویژه داشتیم که خوب بهش توجه داریم که کماکان در دنیا قابلیت مان را حفظ بکنیم یکی آن جا‌هایی که عقب ماندگی داشتیم مثل حوزه کشاورزی که متأسفانه کمتر به آن توجه شده که بتوانیم رشد بیشتری بهش بدهیم پس این هم حوزههای اقتصادی، الان کشور در بعضی از حوزه‌ها واقعاً در دنیا حرف دارد برای گفتن شاخص هایش یکی‌اش حوزه مواد شیمیایی و ماشین آلات پیشرفته است و همین‌طور برق و الکترونیک و تجهیزات مخابراتی که این‌ها از قدیم در کشور توسعه پیدا کردند حوزه دیگری که در سال‌های اخیر خیلی دارد پررنگ می‌شود واقعاً جایش را در دنیا دارد پیدا می‌کند حوزه سلامت است دارو درمان و تجهیزات پزشکی که این هم یک حوزه بسیار جذابی بوده، حوزه دیگری که با توجه به ظرفیت‌های ملی این کشور بهش توجه در سال‌های گذشته همین حوزههای نفت و انرژی و معدن هست که خدمتتان عرض کردم این‌ها الان حوزههای شاخصی هستند که در کشور دارند کار می‌کنند فناوری اطلاعات هم خوشبختانه در سال‌های گذشته مخصوصاً در دو دهه گذشته توجه و اقبال خوب مردمی داشته و الان شرکت‌های خوبی تو حوزههای دنیا و در کشور وجود دارد.
سوال: صورت مشخص ما و علم و فناوری وقتی برای مردم ملموس می‌شود که در زندگی روزمره شان قابل استفاده باشد یعنی مثلاً ما در حوزه هسته‌ای مردم احساس می‌کنند که رآکتور تحقیقاتی تهران برای یک میلیون نفر کسانی که درگیر بیماری سرطان هستند ایزوتوپ دارو تولید می‌کند و این تأثیر میگذارد روی بهداشت و درمان کشور الان در حوزه‌هایی که شما فرمودید در کدامش مثلاً به صورت برجسته ما کار‌هایی کرده‌ایم که این هم تأثیر گذاشته روی اقتصاد کشور یا می‌تواند تأثیر بگذارد روی اقتصاد کشور و هم روی زندگی روزمره مردم؟
دهقانی فیروز آبادی: من چند تا نمونه اش را عرض می‌کنم یکی از مهم‌ترین ارکان زندگی آدم‌ها بحث سلامت و دارو و درمان است یک اطلاع جالبی که شاید خوب است داشته باشید این است که در سال‌های گذشته در چند سال اخیر قریب به یک و هشت دهم میلیارد دلار صرفه‌جویی ارزی ایجاد شده در تولید دارو‌ها و تجهیزات پزشکی دانش بنیان ایرانی این یک مسئله‌ای است که مستقیماً با زندگی مردم ارتباط دارد منتها بعضی از مسئله‌ها از جنس امنیت هستند یعنی حضورشان احساس نمی‌شود خیلی چندان عدم حضورش شان احساس می‌شود اگه یک روز دارو یا بعضی از تجهیزات پزشکی در کشور نباشد به دلیل تحریم یا هر مسئله دیگر کشور به دسترسی نداشته باشد آن موقع مشخص می‌شود آسیبش چی هست، اینکه در این سال‌ها کشور توانسته با وجود تحریم‌ها بسیار بسیار شدید بعضاً کم نظیر در شدت و حدت در حوزه سلامت امن بماند و مردم به هر حال با همه مشکلاتی که بعضاً وجود دارد در دسترسی به دارو داشته باشند یکی از این دستاوردهاست من به عنوان مثال یک اتفاق بسیار بزرگی که برای من یک خوشحالی قلبی بوده از دیروز اتفاق افتاد در کشور یک شرکت دانش‌بنیان بزرگ که چند ملیتی هست و سرمایه گذاری خارجی توانسته جذب کند دیروز خط تولید انسولین از خط سلول تا مرحله نهایی در این شرکت اتفاق افتاده یعنی تولید انبوه می‌شود ، من فکر نمی‌کنم ما کارخانه بزرگ‌تر از این حتی در منطقه داشته باشیم برای من که دیروز بازدید کردم واقعاً بسیار جذاب بود کارخانه‌ای که کارش را شروع کرده سال گذشته مورد توجه و حمایت ویژه معاونت علمی قرار گرفته برای توسعه و رساندن به محصول خط تولید انسولین برای اولین بار در کشور از محصول اولیه اصطلاحاً از خط سلول کار را شروع کرد و تا محصول نهایی دستگاه‌ها و تجهیزات بسیار پیشرفته است، استاندارد‌های جهانی بسیار سخت‌گیرانه و دو برابر نیاز داخل تولید برای صادرات و، چون شرکت چند ملیتی هست امکان صادرات را خیلی راحت‌تر خواهد داشت واقعاً یک محصول کیفی کم نظیر، اینکه فکر می‌کنم چهارتا کشور تو دنیا وجود داشته باشندبه قولی هفت کشور که تولید انسولین را از خط سلول تا مرحله نهایی انجام می‌دهد این کارخانه حداقل در سال صد میلیون یورو صرفه جویی ارزی خواهد داشت از این بگذریم خاطرتان هست چند سال گذشته به خاطر کمبود انسولین در کشور یکی دو روز انسولین کمیاب شود بیمار دیابتی بعضاً یک روز دسترسی نداشته باشد مثلاً دچار مشکلات جدی می‌شد وقتی می‌گیم تا دو برابر نیاز داخل مان داریم تولید می‌کنیم برای صادرات که ان‌شاءالله محصولش با کیفیت عالی به امید خدا از اوایل سال آینده وارد بازار خواهد شد این یعنی یک افتخار ملی یعنی در زندگی مردم تأثیر گذاشتن منتها احساس مستقیم نمی‌شود الان، چون یه چیزی قبلاً خارجی بوده هزار تا مسئله ولی غیر مستقیم است احساس می‌شود این که کشور صرفه‌جویی ارزی دارد خوب این حوزه است حوزههای دیگر مثل فناوری اطلاعات، مثل هوش مصنوعی الان شما نگاه بکنید همه کسب و کار‌ها و همه زندگی مردم خیلی عجیب و خیلی قوی عجین شده با فناوری اطلاعات، هوش مصنوعی و سیستم‌های خودکار خوب این هم یک دست آوردی هست که مردم در زندگی شان احساس می‌کنند همین‌طور در حوزههای دیگر مثل بحث غذا بحث پوشاک و ان‌شاءالله به زودی در حوزه‌هایی مثل حمل و نقل هم اثر دانش بنیان حس خواهیم کرد حوزههای دیگری هم هست که من با توجه به کمبود زمان از آن می‌گذرم.
سوال: یکی از موضوعاتی که شما دنبال کردید و بسیار هم برای کشور مفید است بحث زیست بوم و یا توسعه زیست بوم کارخانه‌های نوآور هست. این خبر خوشی است که در این حوزه دارد و تلاش می‌شود که گسترش پیدا کند برنامه‌های شما به صورت مشخص برای توسعه کارخانه‌های فناور چی هست؟
دهقانی فیروز آبادی: ببینیند ما برای اینکه بتوانیم یک جریانی را در هر حوزه‌ای راه بیندازیم نیاز داریم یک سری زیرساخت‌های سخت و زیرساخت‌های نرم زیرساخت نرم فرهنگ موضوع است قوانین و آیین‌نامه‌ها است که عرض کردم در ابتدای صحبت هم از نظر فرهنگی جریان علم و فناوری در کشور بسیار پیشرو است من واقعاً خدا رو شاکرم که دارم دوره‌ای را می‌بینم که تمام صاحبان صنایع بزرگ دستگاه‌های بزرگ باورمند در مورد علم و فناوری کشور حرف می‌زنند یک زمانی حالا اگر ادامه شود من بحث برش استانی اقتصاد دانش‌بنیان را می‌خواستیم برویم پیش یک استانداری پیش یک صاحب صنعتی بیست سال پیش حتی بیست و پنج سال پیش سال برای همکاری فناورانه اصلاً باورش وجود نداشت الان همه به این باور دارند که تولید در داخل و فناوری در داخل موجود است خوب این یک زیرساخت فرهنگی است قانون هم که خدمتتان عرض کردم قانون جهش به نظرم یک قانون بسیار مترقی است که می‌تواند اتفاقات بزرگی برای کشور رقم بزند پس زیر ساخت نرم‌افزاری کارآمد است یک زیرساخت دیگر ما نیاز داریم زیرساخت سخت‌افزاری کار است که که بتواند کمک کند به شرکت‌های دانش بنیان برای توسعه، زیرساخت سخت‌افزاری چند تا جز دارد پارک‌های علم و فناوری یکی از بزرگ‌ترین زیرساخت‌های توسعه اقتصاد دانش بنیان هستند که می‌شناسیمشان بعضاً یک سری مفاهیم جدید هم وجود دارند که این‌ها مورد توجه ویژه قرار گرفته‌اند یک مفهوم کارخانه‌های نوآوری است، یک مفهوم مراکز نوآوری است، یک مفهوم هم مراکز هم آفرینی است من این سه را خدمتتان عرض می‌کنم البته اجزای دیگری هم وجود دارند منتها اجزای مهمی هستند ما در کارخانه‌ها نوآوری عموماً یک فضایی را آماده می‌کنیم برای شرکت‌های دانش بنیان نوپا شامل سه زیرساخت‌های اولیه، آزمایشگاه‌ها، تجهیزات، بعضاً ارتباط با مجموعه‌های ساخت در آن استان برای این که شرکت دانش‌بنیان شرکت فناوری که می‌خواهد یک محصولی را عرضه کند اصطلاحاً رویکرد کارخانه‌های نوآوری عرضه محور است یعنی ایده‌ها در آدم‌ها شکل می‌گیرد و با توجه به شناختی که از بازار پیدا می‌کنند و حس می‌کنند که ممکن است که محصولی در بازار جذابیت داشته باشد و با استفاده از زیرساخت‌های کارخانه نوآوری سعی می‌کنند ایده را پخته کنند و برسانند به یک محصول اولیه پس کارخانه‌ها نوآوری رویکردشان عموماً حمایت از شرکت‌ها است برای رساندن ایده به محصول، یک رویکرد دیگر وجود دارد مراکز نوآوری مراکز نوآوری عموماً در دل صنایع بزرگ و دل مجموعه‌های بزرگ می‌نشینند با این توجه که این‌ها به جای این که عرضه محور باشند نیاز محور هستند یعنی عموماً تفاوتشان این است در کارخانه نوآوری ایده می‌آید و تبدیل می‌شود به یک محصول در مرکز نوآوری نیاز می‌اید تبدیل می‌شود به یک محصول یعنی مثلاً مرکز نوآوری که در دل یک صنعت فولاد تشکیل می‌شود نیاز‌هایی که از بالا صنعت فولاد گزارش می‌شود این مرکز نوآوری شروع می‌کند به ایجاد کردن رویکرد است پس، رویکرد عرضه محور رویکرد نیاز محور یک مفهوم دیگر هم در زیرساخت‌ها داریم تحت عنوان مراکز هم آفرینی ببینید ما در کشور زیرساخت خیلی زیاد داریم زیرساخت‌هایی که بعضاً تجمیع شدند و استفاده بهینه نمی‌شود من بار‌ها عرض کردم ماشین آلاتی در کشور وجود دارند که این‌ها باید بیست ساعت در شبانه روز کار کنند تا اقتصادی باشند ولی الان چهار پنج ساعت در شبانه روز کار می‌کنند هدف مراکز هم آفرینی است به جای اینکه همه آدم‌ها مجبور باشند بروند زیرساخت تهیه بکنند خط تولید تهیه بکنند کارخانه تهیه بکنند یک سری فضا‌ها را آماده کند به عنوان مثال عرض می‌کنم می‌گوییم مرکز هم آفرینی تولید دارو‌های زیست فناوری که همه تجهیزات لازم را دارد خط را به صورت ساعتی روزانه، ماهانه در اختیار کسی قرار بدهد که آن کس یک فرمول را که اصطلاحاً لایسنس دانش بنیان دارد این شکلی هزینه‌های تولید به شدت می‌آید پایین هزینه سرمایه گذاری ثابت خیلی می‌آید پایین و مجموعه‌های ما بهره ور می‌شوند این مراکز هم آفرینی هم یکی دیگر از زیرساخت‌های خیلی مهمی هستند که ان‌شاءالله اگر توسعه پیدا کنند کمک می‌کنند که به عنوان مثال ده تا بیست تا شرکت که ایده دارند محصول اولیه دارند دانش فنی دارند با استفاده از یک زیر ساخت متمرکز و بدون سرمایه‌گذاری ثابت مجزا بتوانند تولید داشته باشد.
سوال: و تا آخر سال چه اتفاق قابل بیانی در این حوزه می‌افتد در کارخانه‌های نوآور؟
دهقانی فیروز آبادی: هدف این است ما واقعاً اصراری به افزایش کمیت بدون محتوا نداریم تأکید داریم که اگه واقعاً این کارخانه نوآوری توسعه پیدا می‌کند واقعی باشد ولی به صورت معمول در کارخانه‌های نوآوری قاعده این است که بتوانیم هر سال بیست تا بیست و پنج درصد در زیرساخت شان و در تعدادشان ارتقا داشته باشیم در استان‌هایی که کمتر به آن‌ها توجه شده و بعضاً کمتر زیر ساختار دارند بتونیم کارخانه‌های نوآوری جدید ایجاد بکنیم همین‌طور مراکز نوآوری در مراکز نو آوری رویکرد مان بسیار قوی‌تر است از این جهت که مراکز نوآوری ویژگی شان است که مستقیم به بازار وصل هستند یعنی نیازی که در مرکز نوآوری مطرح می‌شود نیازی است که مشتری اش ایستاده و منتظر استفاده از آن است برنامه این است که در تمام صنایع بزرگ کشور یعنی حداقل در پانصد مجموعه صنعتی و اقتصادی بزرگ کشور بتوانیم در یک افق چهار ساله مرکز نوآوری داشته باشیم این یک برنامه بسیار جدی است با فولاد با پتروشیمی با حوزه نفت با حوزه غذا و کشاورزی و در حوزههای متعدد این کا را شروع کردیم پیش بینی بنده این است که ما در پایان همین امسال حداقل سی مرکز نوآوری جدید داشته باشیم در مراکز هم آفرینی هم توان و تمرکز بر این است که بتوانیم صاحبان و دارندگان زیرساخت‌های موجود را هماهنگ کنیم با یک ارتقا ان‌شاءالله بتوانند تبدیل به مراکز هم آفرینی شوند برنامه رسیدن به ماهانه یک مرکز هم آفرینی جدید هم برنامه معاونت علمی است که به پویا پیش می‌رود.
سوال: و برخی از سران دنیا برای این که کالای کشور خودشان را بفروشند واقعاً در سفر‌ها به عنوان مبلغ عمل می‌کنند من به صورت مشخص مثلاً در زمانی که نخست وزیر؟ ماهاتیر محمد نخست وزیر مالزی بود یک همچنین کاری می‌کرد هر جایی که می‌رفت تبلیغ کالای کشور خودش را می‌کرد یا در یک مقطعی که کره جنوبی رئیس جمهورش کیم دای جونگ بود همین کار را می‌کرد یعنی می‌رفت چه در حوزه گردشگری که در حوزه کالا به نظر می‌رسد که رئیس‌جمهور اسلامی ایران هم وقتی کالای دانش‌بنیان را بر می‌دارد و می‌برود یک جایی می‌خواهد که تبلیغ این کالا را بکند و به گونه‌ای زمینه بازار صادراتی را فراهم کند که کار بسیار بسیار خوبی هست ما در حوزه تأمین داخلی و بعد برای افزایش صادرات و اصلاً صادرات کردن کالا‌های دانش بنیان چه برنامه‌ها یی را در معاونت حضرت‌عالی داریم؟
دهقانی فیروز آبادی: این نکته‌ای که فرمودید تازه پیشانی کار است یعنی جناب آقای رئیس‌جمهور که من واقعاً قلباً ازایشان تشکر می‌کنم به خاطر توجه بسیار ویژه شان به این حوزه یکی از کار‌هایی که انجام می‌دهند که خوب هدیه‌ای که مرسوم هست در سفر‌ها تقدیم می‌شود به هر کشوری آن هدیه را عموماً از کالا‌های فناورانه و تولیدات دانش بنیان کشور انتخاب می‌کنند منتها غیر از این می‌خواهم خدمتتان عرض کنم که در سفر‌های اخیر آقای رئیس جمهور علاوه بر این که هدیه فناوران وجود دارد ما تقریباً دو سه هفته قبل از سفر اگر در آن کشور حضور داشته باشیم که از قبل آماده‌ایم اگر نه که از دو سه هفته قبل یک نمایشگاه گسترده از دستاورد‌های فناورانه کشور را همیشه آماده می‌کنیم من می‌خواهم خدمتتان عرض کنم سال گذشته ما ششصد و هفتاد و دو قلم کالای دانش‌بنیان داشتیم که صادرات شد خوب این عدد، عدد بسیار بزرگی است یعنی سعی می‌کنیم در کنار حضور آقای رئیس جمهور نمایشگاهی هم داشته باشیم عموماً هم در برنامه‌های رئیس‌جمهور یک بازدید به همراه رئیس‌جمهور کشور میزبان از آن نمایشگاه وجود دارد که با همدیگر این نمایشگاه را می‌بینند علاوه بر این در سفر همیشه جلسات متعدد اصطلاحاً بی تو بی که شرکت‌ها با همدیگر می‌نشینند حضور دارند در همین سفر اخیر رئیس مجلس ویتنام همین‌طور مالزی و هر کدام از سفر‌ها قریب به پنجاه تا شرکت ویتنامی به عنوان مثال اینجا حضور داشتند یا نمایندگانشان حضور داشتند که با نمایندگان شرکت‌های ما ارتباط داشتند پس یک بحث، بحث دیپلماسی و ترویج و تبلیغ است یک بحث دیگر این است که معاونت علمی یک مرکز مستقلی را دارد تحت عنوان مرکز تعاملات بین‌الملل که دوتا کار ویژه دارد کار اولش ارتباط با بچه‌های ایرانی خارج از کشور است و کار دومش توسعه بازار‌های صادراتی ایران در دنیا است ما قریب به هشت کشور دنیا الان پایگاه صادراتی داریم و نیروی انسانی داریم آن جا مستقر است نمایشگاه داریم ارتباط داریم و داریم این توسعه را خیلی جدی پیگیری می‌کنیم معتقدیم که اقتصاد دانش بنیان بدون صادرات کالا و محصول دانش‌بنیان اتفاق دور از دستی است.
سوال: چه تعداد شرکت که ظرفیت صادراتی دارند؟
دهقانی فیروز آبادی: قریب به ششصد ، پانصد و نود شرکت مان از نظر ما ظرفیت صادراتی دارند که این‌ها فضا برای صادرات داده می‌شود بعضا هم عملیات می‌کنند و ما یک توجه ویژه داریم و آن توجه این است ببینید ما در علم و فناوری تازه داریم وارد دنیا می‌شویم خیلی برایمان مهم است که باید چهره کاملاً خوب و چهره کاملاً قابل اطمینان وارد بشویم لذا بعضاً در صادرات دانش بنیان‌ها ما سخت‌گیری می‌کنیم از این جهت که محصولی که از ایران می‌رود تحت عنوان محصول علم و فناوری ایران نماینده یک ملت است، نماینده یک دولت است نماینده یک اقتصاد است بنابراین با یک دقت بیشتری یک باشگاهی را انتخاب کردیم یک باشگاهی از صادرات بنیان‌های دانش‌بنیان که قریب به صد تا شرکت در این باشگاه هستند تلاشمان این است شرکت‌های کوچک‌تری که بعضاً محصول دارند برای این که بتوانند از مواهب صادرات بهره‌مند شوند دربسته شرکت‌های ویژه صادراتی فعلاً برنامه‌ریزی و هدف گذاری شوند برای صادرات شان در کنار کار، برنامه تقویت کارگاه‌های آزمایشگاهی کارگاه‌های آمو زشی، جلسات همراهی در سفر‌های خارجی با شرکت‌ها داریم تقریباً تو هر سفر خارجی که معاونت است چندین شرکت متعدد همراهی می‌کنند معاونت را برای این که بتوانیم با بازار آشنا بشویم و کار را ببریم جلو من به جدیت این را عرض می‌کنم که شاید اگه بخواهم در دوره جدید در معاونت علمی در دولت سیزدهم چهار تا کار مهم را نام ببرن و چهار تا رکن جدی نام ببرم یکی از آن ارکان تلاش و تقویت ارتباطات و تعاملات بین‌الملل و صادرات دانش بنیان‌های ایرانی است.
سوال: و یکی از راهبرد‌هایی که دولت سیزدهم دنبال می‌کرد موضوع مربوط به عدالت محوری است عدالت محوری یعنی این که همه کشور تهران نیست بنابراین قرار نیست همه شرکت‌های دانش بنیان در پایتخت متمرکز باشند بنابراین نیاز هست که از سیستان و بلوچستان تا آذربایجان غربی از خراسان شمالی تا خوزستان هم در حوزه دانش بنیان‌ها فعال باشند شما به عنوان کسی که سکان‌دار این حوزه هستید برای ایجاد یک برش استانی که هر استان در حوزه‌هایی که مزیت نسبی فعال باشد چه کردید؟
دهقانی فیروز آبادی: نکته‌ای که اشاره کردید باز از همان چهارتا رکنی که خدمتتون عرض کردم یکی دیگر از رکن‌های جدی برنامه جدید معاونت علمی است همان طور که فرمودید ما معتقدیم در درجه اول برای گسترش عادلانه منابع و رشد متوازن کشور، در درجة دوم با توجه به ظرفیت‌های بی‌نظیری که استان‌های کشور دارند من این را از سویدای قلبم عرض می‌کنم یعنی وقتی خوب سفر‌های استانی را من می‌روم نگاه می‌کنم هر استانی را که می‌رئم متحیر می‌شئن از توان آن استان، انگیزه‌های بچه‌های استان، ثروت ملی استان یعنی از شرق تا غرب شمال تا جنوب کویر جنگل دریا این کشور پر از ثروت است این کشور پر از قابلیت است کمتر توجه شده به استان‌ها در حوزه دانش بنیان به نسبت تهران در استان‌ها ما بعضاً مجموعه بسیار قوی و توانمند در این راستا چهار ماه است که در معاونت من یک برنامه جدی مطالعاتی شروع شد که هفته گذشته به لطف خدا آغاز شد با پنج تا استان برنامه برش استانی اقتصاد دانش بنیان محور چی هست در این برنامه در این برنامه تمام ظرفیت‌های ویژه زنجیره‌های ارزش فعال در استان، قابل یت‌های استان بر مبنای آمایش سرزمینی کاملاً احصا شده که هر استانی چه شکلی است در گام دوم یک تصویر سیصد و شصت درجه کامل از وضعیت الان استان مشخص شده این که چه تعداد شرکت مشخص شده چند تا محصول دارد چند تا اشتغال تخصصی دارد، چقدر گردش مالی دارند در مشارکت‌ها، چه قدر صادرات دارند و همین‌طور چقدر تواسنته منابع جذب بکند اصطلاحاً در یازده تا شاخص تصویر استان مشخص شد با تمام صنایع بزرگ استان، بازیگران دانش بنیان استان، اتاق بازرگانی استان، مسئولین استان جلسات متعدد گذاشته شده برای یک همسویی که معاونت علمی درصدی از اختیاراتش را درصدی از منابع و تسهیلاتش را تخصیص می‌دهد به آن استان همین‌طور درصدی از تکالیفش را یعنی استان کرمان به عنوان مثال الان یک وضعیت دارد در برنامه دوساله هر شش ماه باید این یازده شاخه را استاندار گزارش بده که تعداد شرکت‌ها چقدر رفته بالا، گردش مالی شان چه قدر رفت بالا؟ اشتغال‌زایی چقدر رفت بالا؟ ببینید شما به این طرف ما در کشور همه استانداران مان می‌شوند پیشروان و پیش بران جریان تعداد و کیفیت و گردش مالی شرکت‌های دانش‌بنیان یعنی به جایی این که فقط معاونت علمی برنامه داشته باشد و اجرا بکند کشور به صورت غیر متمرکز دارد حرکت می‌کند اقتصاد وقتی شکل می‌گیرد که کشور در جریانش قرار بگیرد استانداران خوبی در شروع برنامه پیگیر بودند بعضی‌ها خیلی جدی‌تر هفته گذشته ما یک موافقت نامه‌ها و قرارداد‌های دو ساله با این تفسیر هر کدام از این قرارداد‌ها گزارش پیوست قریب به صد صفحه‌ای دارند آمایش سرزمینی استان کاملاً مشخص است، چه پروژه‌هایی حمایت می‌شود مشخص است سعی این است که منابع محدود مان را خرد نکنیم پخش کنیم تبدیل کنیم به منابع بی‌ارزش منابع مان ر هدفمند در فرصت‌های خاص استان ببریم جلو هفته گذشته با حضور آقای دکتر وحیدی وزیر کشور رئیس مجمع نمایندگان آن استان و استاندار استان و معاونت علمی موافقت‌نامه استان‌های کرمان و یزد، آذربایجان شرقی و زنجان، استان مرکزی بسته شد که حرکت آغاز شد و ان‌شاءالله به زودی پنج استان دیگر هم اتفاق می‌افتد من باورم این است یکی از ریل‌های جدی که ما در دولت سیزدهم داریم می‌گذاریم در اقتصاد دانش‌بنیان برنامه برش استانی است که ان‌شاءالله موفق خواهد شد و این برنامه ریلی است که تا ابد ان‌شاءالله ماندگار خواهد بود در توزیع منابع کشور.
سوال: خوب موضوع در واقع اصلاح آیین‌نامه ارزیابی و دانش بنیان‌ها هم موضوعی است که حضرت‌عالی پی گیر هستید و باید هم باشد یعنی نمی‌شود این مسئله دانش بنیان را مد نظر قرار بهیم الان، اما ارزیابی صورت نگیرد ما گزارشی در این زمینه داریم این را هم ببینیم بعد راجع به آن صحبت می‌کنیم، خوب در گزارش هم دیدیم که رسوخ دانش بنیان‌ها در صنایع کلان کشور به گونه‌ای در حال رشد است و موضوع مربوط به مثلا پتروشیمی هست قرار داد بسته شده اولا چه برنامه‌ای در این زمینه دارید و در حوزه موضوع مربوط به بورسیه نخبگان در کشور بالاخره می‌تواند موتور محرکه و پیشرانی برای توسعه دانش بنیان باشد چه کردید؟
دهقانی فیروز آبادی: ناظر به سوال قبلتان در مورد بحث نظام جدید ارزیابی که گزارش خیلی کامل بود خوشبختانه این نظام ارزیابی با مطالعه بسیار عمیق و مصاحبه‌ای با بیش از صدتا شرکت دانش بنیان تراز استخراج شد الان دو ماه است که به صورت آزمایشی دارد انجام می‌شود و من بسیار بهش امید دارم که در تلفیق با قانون جهش اتفاقات خوبی رقم بزند اشاره خوبی داشتید به بحث همکاری و کار با صنایع بزرگ و یا رسوخ فناوری در صنایع بزرگ این که عرض کردم که قانون جهش تولید یک قانون مترقی است یکی از جنبه‌هایش هم هست و آن هم این است که این قانون جهش فرصت‌هاییی ایجاد می‌کند که مخاطبین جدید معاونت علمی الان صنایع بزرگ هستند من فکر نمی‌کنم در دوره‌های گذشته به تواتر الان حضور وزرای محترم وزیر محترم نفت وزیر، محترم اقتصاد، وزیر محترم کشاورزی، وزیر محترم کشور و دیگر بخش‌ها در مجموعه‌های دیگر در کشور در معاونت علمی برای پیگیری مسائلی از این دست وجود داشته باشد قانون جهش این ظرفیت را ایجاد کرد که صنایع بزرگ بتوانند از ابزارهایش استفاده کنند.
سوال: در مورد بورسیه نخبگان هم بفرمایید؟
دهقانی فیروز آبادی: در مورد بورسیه نخبگان هم من در اخبار اعلام کرده‌ام شکل برنامه جدیدی است که شروع شد که بچه‌های ما وقتی وارد کنکور می‌شوند و کنکور می‌دهند از همان روز اول در دل یک کار درس بخوانند توسعه پیدا کنند که آینده بتوانند اشتغال بهتری داشته باشند.
/صداوسیما.