از دوبی تا قاهره

 برای یافتن فضاهای غنی کتابخانه‌ای در خاورمیانه لازم نیست زیاد جستجو کنید چون در این گزارش فهرستی از برجسته‌ترین کتابخانه‌های خاورمیانه و شمال آفریقا معرفی شده است.

کتابخانه موسسه مشرق زمین

کتابخانه موسسه مشرق‌زمین بیروت در پشت یک میدان شلوغ در مرکز پایتخت لبنان و در یک ویلای دیدنی متعلق به قرن نوزدهم عثمانی قرار دارد. این سالن شامل یک اتاق پذیرایی سنتی عربی با پوشش چوبی اصیل روی دیوارها و پنجره‌هایی با شیشه‌های رنگی است که در انفجار بندر در چهار آگوست ۲۰۲۰ به شدت آسیب دیدند. هم‌اکنون یعنی یک سال و نیم بعد از انفجار این سازه به‌ طور کامل مرمت شده است.

بیرگیت شابلر، مدیر موسسه مشرق‌زمین، می‌گوید: این کتابخانه شاید بزرگترین کتابخانه علوم انسانی در کشور لبنان است. بیش از ۱۴۰ هزار جلد کتاب و حدود ۲۰۰۰ مجله علاوه بر تعداد فزاینده‌ای از منابع الکترونیکی در اختیار دارد.

رئیس کتابداران، هانس پیتر پوکل، گفت: در میان این دارایی‌ها مجموعه‌های ویژه‌ای درباره لبنان و مهاجران ارامنه در خاورمیانه، مجموعه‌ای از کتاب‌های قدیمی و کمیاب، مجموعه نامه‌ها و مجموعه‌ای از نقشه‌ها به‌ ویژه از بیروت و لبنان و منطقه وسیع‌تر وجود دارد.

موسسه مشرق‌زمین که در سال ۱۹۶۱ تاسیس شد، یک موسسه تحقیقاتی دانشگاهی مستقل متعلق به بنیاد ماکس وبر، یک بنیاد علوم انسانی مستقر در بن، است که توسط دولت آلمان تامین مالی می‌شود.

آرشیو ملی عراق

آرشیو ملی عراق که پیش از این کتابخانه ملی نامیده می‌شد، در سال ۱۹۲۰ در بغداد تاسیس شد. موریل جسی فوربس با کمک گرترود بل، دبیر شرق کمیساریای عالی بریتانیا، در آن زمان برای راه اندازی کتابخانه پیشقدم شد.

در ابتدا این کتابخانه فقط اشتراکی بود که از طریق اهدای پول و کتاب تامین می‌شد. کتابخانه و آرشیو ملی که درست روبه‌روی وزارت دفاع بود، در آوریل ۲۰۰۳ به آتش کشیده و غارت شد. سعد اسکندر، مدیر کل کتابخانه ملی، بعدها گزارشی از این ویرانی ارائه کرد.

وی خاطرنشان کرد: سه روز قبل از حمله به کارکنان کتابخانه دستور داده شد تمام اسناد آرشیوی مربوط به رژیم بعثی را حذف کنند.

گفته می‌شود این کتابخانه و آرشیو ۴۱۷ هزار کتاب آن شامل ۲۶۱۸ نشریه از اواخر دوران عثمانی تا دوران مدرن و ۴۴۱۲ کتاب و نسخه خطی کمیاب قبل از نابودی را در خود جای داده بود. این کتابخانه از آن زمان به بعد بازسازی و به روی عموم بازگشایی شد.

کتابخانه عمومی بنیاد عبدالحمید شومان

این کتابخانه عمومی که بخشی از بنیاد عبدالحمید شومان است در سال ۱۹۸۶ در جبل عمان به‌ عنوان اولین کتابخانه عمومی مجهز و رایانه‌ای در اردن افتتاح شد. امروز این کتابخانه شامل فضای سینما، کتابخانه کودکان و کافه است.

کتابخانه همچنین دارای اشتراک تعدادی از پایگاه‌های اطلاعاتی است که شامل مقالات، نشریات و کتاب‌ها می‌شود و یک پلتفرم الکترونیکی دارد که به اعضای خود اجازه می‌دهد کتاب‌های الکترونیکی را نیز به امانت بگیرند.

چیزی که امروز در مورد فضای آن قابل‌ توجه شده، این است که به‌ عنوان مکانی برای تعدادی از فعالیت‌های فرهنگی از جمله امضای کتاب، کارگاه‌های آموزشی و نمایش فیلم عمل می‌کند.

کتابخانه عمومی بزرگ قاهره

مشرف بر رود نیل در کرانه شرقی ناحیه جزیره زمالک کتابخانه عمومی بزرگ قاهره، یکی از بزرگترین کتابخانه‌های شهر، قرار دارد. با بیش از ۱۷۰ هزار کتاب و ۲ میلیون اسناد سمعی و بصری(CD ،DVD و میکروفرم) و کاخی که کتابخانه در آن قرار دارد، این مکان دارای اهمیت تاریخی خاصی است و پیش از این متعلق به شاهزاده سمیحه کامل، نوه خدیو اسماعیل، بود که به‌ عنوان سلطان از ۱۸۶۳ تا ۱۸۷۹ بر مصر حکومت می‌کرد.

اینجا یکی از محبوب‌ترین مکان‌ها در میان کتابخانه‌های شهر است که به دلبازی اتاق‌های مطالعه آنکه مشرف به رود نیل است، علاقه دارند. بر خلاف سایر کتابخانه‌ها این کتابخانه اجازه نمی‌دهد کتاب‌ها از محل خارج شود. با این حال بازدیدکنندگان می‌توانند در محل از آن کپی کنند. همچنین این کتابخانه مکان رویدادهای محبوبی است که در آن سخنرانی‌ها، سمینارها، کنفرانس‌ها و اجراها به‌طور منظم برگزار می‌شود.

اگرچه این کتابخانه بسیار کوچکتر از کتابخانه مدرن اسکندریه است اما تاریخ خدیوی کتابخانه عمومی قاهره بزرگ بازدیدکنندگان را مجذوب خود می‌کند.

کتابخانه هنر و طراحی الصفا

کتابخانه هنر و طراحی الصفا به دلیل معماری شیک چیدمان باز و مجموعه گسترده کتاب‌های هنری خود یکی از برجسته‌ترین کتابخانه‌های دبی است.

این کتابخانه که در ابتدا در سال ۱۹۸۹ افتتاح شد، در سال ۲۰۱۹ به‌ عنوان بخش آغازین در بازسازی کل شبکه کتابخانه عمومی دبی بازگشایی شد. شعبه الصفا پروژه پیشرو بود و اکنون به‌ عنوان معیاری برای تمام کتابخانه‌های عمومی در امارت عمل می‌کند.

با زوایای ژرف و رنگ‌بندی محدود این کتابخانه به‌ عنوان نمادی از مدرنیته در برابر پس‌زمینه قدیمی‌تر و مرجانی الوصل ایستاده است. مجموعه آن تنوعی از عناوین داستانی تا غیرداستانی، از جمله کتاب‌هایی در زمینه هنر، طراحی و تجارت همچنین دایره‌المعارف‌ها و کتاب‌های مصور کودکان را دربر می‌گیرد.

در مرکز کتابخانه یک حیاط قرار دارد که برای فعالیت‌های مختلف مانند شعرخوانی ساخته شده است. این کتابخانه همچنین دارای فضاهای کارگاهی و نمایشگاهی فضایی برای کودکان با کتابخانه اختصاصی، اتاق رسانه و یک فضای کوچک سینماست.

از دیگر کتابخانه‌های مهم در امارات می‌توان به خانه حکمت در شارجه، کتابخانه محمد بن راشد در دبی و کتابخانه قصر الوطن در ابوظبی اشاره کرد.

کتابخانه عمومی ملک عبدالعزیز

کتابخانه عمومی ملک عبدالعزیز در سال ۱۹۹۹ در ریاض تاسیس شد. این ساختمان ۲۶ هزار متر مربع مساحت و ۴۰ میلیون دلار ارزش دارد. کتابخانه عمومی که دارای بخش‌های جداگانه مردانه و زنانه است، اولین کتابخانه‌ای بود که امکان دسترسی برای زنان را فراهم کرد و مجهز به اجزای یکپارچه و استفاده از تکنیک‌های علم اطلاعات مدرن است.

این کتابخانه بر گسترش دانش در مورد میراث عربی، اسلامی و تاریخ پادشاهی عربستان سعودی و بنیان‌گذار آن ملک عبدالعزیز متمرکز است. همچنین دارای مجموعه‌ای نادر با بیش از ۷۰۰۰ سکه عربی و اسلامی، ۷۰۰ نقشه مربوط به سال ۱۴۸۲ و عکس‌های مربوط به سال ۱۷۴۰ است. کتابخانه خصوصی جرج رنتز شرق‌شناس آمریکایی نیز در این کتابخانه قرار دارد.

مجموعه عکاسی کمیاب شامل ۵۵۶۴ عکس منفرد اصلی است که توسط برخی از برجسته‌ترین عکاسان جهان گرفته شده است. یکی از بزرگترین مجموعه‌های نقشه‌کشی عربی در دسترس عموم متعلق به این کتابخانه است. همچنین مجموعه‌ای از چندصد نقشه از عربستان مربوط به قرن ۱۶ تا ۱۸ میلادی در این کتابخانه قرار دارد که مورد توجه است.

ناظر کل فیصل بن معمر، از مسئولان این کتابخانه گفت: از زمان تاسیس این کتابخانه ما مشتاق بودیم مجموعه‌ای جامع از نقشه‌ها و نگاره‌هایی از عربستان ایجاد کنیم تا این مطالب جذاب در اختیار دانشمندان و عموم مردم قرار گیرد.

کتابخانه ملی قطر

کتابخانه ملی قطر که توسط معمار مشهور جهانی رم کولهاس طراحی شده، فضایی عظیم به مساحت ۴۵ هزار متر مربع با ساختاری متمایز دارد که نمای آن شیشه‌ای است. در داخل چیدمان قفسه‌ها در طراحی و عملکرد کتابخانه مرکزیت دارد.

این کتابخانه که در سال ۲۰۱۸ افتتاح شد، دارای ۸۰۰ هزار کتاب و بیش از ۵۰۰ هزار کتاب الکترونیکی، روزنامه و مجله است. آرشیو دیجیتالی آن امکان دسترسی به هزاران مدرک و عکس کمیاب را فراهم می‌کند. به گفته کولهاس طرح کتابخانه به‌ عنوان اتاقی انفرادی که هم افراد و هم کتاب‌ها را در خود جای می‌دهد در نظر گرفته شده است.

کتابخانه القرویین

کتابخانه القرویین در سال ۸۵۹ توسط فاطمه الفیهری از شهر کایروان در تونس تاسیس شد. گفته می‌شود این مجموعه قدیمی‌ترین کتابخانه فعال جهان است. این کتابخانه که در فاس مراکش واقع شده و پس از سال‌ها تعطیلی به‌ دلیل بازسازی درهای خود را برای اولین بار در سال ۲۰۱۶ روی عموم باز کرد.

این کتابخانه مجموعه‌ای از نسخه‌های خطی متفکران و فیلسوفان نام‌آور منطقه از جمله مقدسه ابن خلدون و نیز یک قرآن قرن نهم که به خط کوفی نوشته شده و یک نسخه خطی درباره مکتب فقهی مالکی توسط ابن رشد همچنین معروف به آوروس در اختیار دارد.

انتهای پیام