به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خطوط، نزدیک به ۵ سال از تصویب قانون هوای پاک در ۲۵ تیرماه ۹۶ می گذرد، اهمیت اجرای این قانون با آلوده شدن هوای تهران و سایر کلانشهرهای کشور، بیشتر از گذشته لازم و ضروری به نظر می رسد. با توجه به وظایف دادستانی کشور در تحقق این قانون، سراغ غلامعباس ترکی معاون حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم دادستان کل کشور رفته و در خصوص چند وچون اجرای آن و همکاری سایر دستگاه ها به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
تأمین هوای پاک موضوعی چند وجهی و بین بخشی است
میزان: دستورات لازم برای اجرای قانون هوای پاک از چه زمانی به دستگاه‌های مربوطه ابلاغ شده است؟ آیا دستگاه‌ها همکاری لازم برای اجرای این قانون را داشته‌اند؟
ترکی: با توجه به تصویب قانون هوای پاک در۲۵ تیر۹۶ و ابلاغ آن به دستگاه‌های اجرایی، دادستانی کل کشور اجرای تکالیف قانونی دستگاه‌های اجرایی ذیربط را مطالبه و ضمن شناسایی کوتاهی هر یک از دستگاه‌های مسئول، موارد نقض قانون هوای پاک را به آنها اعلام کرده است.
تأمین هوای پاک موضوعی چند وجهی و بین بخشی است؛ لذا مسئولان اجرایی در زمینه کنترل و کاهش آلودگی‌ها موضوع ماده ۳ قانون هوای پاک، ۹ وزارتخانه تحت امر دولت (وزارتخانه‌های صمت، کشور، نفت، بهداشت و راه و شهرسازی، جهاد کشاورزی، نیرو، ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) و ۵سازمان اعم از (حفاظت محیط زیست، سازمان ملی استاندارد ایران، برنامه و بودجه، شهرداری‌های کلانشهرها، صدا و سیما و نهایتاً نیروی انتظامی و پلیس راهور مسئول اجرای قانون هوای پاک هستند که با توجه به فراخور و اقتضای زمان، جلساتی با حضور نمایندگان دستگاه های اجرایی مذکور تشکیل و علل آلودگی هوا بررسی شد.
تاثیر خشکی تالاب‌ها، رودخانه‌ها و ریزگردها در آلودگی هوا
میزان: در چالش آلودگی هوا چه عواملی غیر از آلایندگی خودروها، صنایع و نیروگاه‌ها تاثیرگذار هستند؟
ترکی: در چالش آلودگی هوا عوامل متعددی غیر از آلایندگی خودروها، صنایع و نیروگاه‌ها دخیل هستند که از جمله می‌توان به مسئله خشکی تالاب‌ها، رودخانه‌ها و ریزگردها اشاره کرد. با توجه با شرایط اقلیمی مانند وجود ریزگردها، به‌طور کلی دستگاه‌های اجرایی تلاش کرده‍‌اند تا قانون را اجرا کنند اما به‌دلایل مختلف توفیق لازم حاصل نشده است.
میزان: به نظر شما دلیل اجرای ناقص و ناموفق هوای پاک چیست؟
ترکی: از نظر دادستانی کل مهمترین دلیل اجرای ناقص و ناموفق هوای پاک، اینکه سیاستگذاران و مجریان درک درست و مشترکی از اهمیت امنیت زیستی ندارند و اجرای قانون هوای پاک در اولویت لازم قرار نگرفته است. از سوی دیگر با توجه به بین بخشی بودن موضوع، اجرای کامل و هماهنگ قانون نیازمند راهبر اجرایی است.
توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی نیازمند تأمین اعتبارات لازم و حمایت دولت است
میزان: با توجه به شرایط کنونی وضعیت هوای تهران و دیگر کلانشهرهای کشور، وضعیت جلوگیری از تردد خودروهای فرسوده و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی چگونه است و چه اقداماتی در این راستا در دستورکار قرار گرفته است؟
ترکی: توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی نیازمند تأمین اعتبارات لازم و حمایت دولت است، نظر به اینکه وسایل نقلیه فرسوده و غیراستاندارد از مهمترین عوامل آلودگی هوا شناسایی شدند لذا موضوع استانداردهای ۸۵ گانه خودرویی در سه مرحله طی سال‌های ۹۶ و ۹۷ با ۶۳ استاندارد و سال۹۸ با ۲۲ استاندارد جهت اجرای اجباری به تصویب شورای عالی استاندارد رسید.
این استانداردها در گروه بندی چهارگانه شامل استانداردهای مربوط به ایمن فعال، ایمن غیر فعال، استانداردهای مربوط به کمک هوشمند به راننده و به‌ویژه استانداردهای عملکردی و زیست محیطی از قبیل توان موتور، سیستم تهویه مطبوع سیستم گرمایش، آلایندگی و مصرف سوخت ملاک عمل بوده است و از طریق نظارت‌های صورت گرفته تاکنون ۷۶ مورد از استانداردهای خودرویی در حوزه رعایت استانداردهای زیست محیطی اجرا شده است. در حال حاضر افزون بر استانداردهای ۸۵ گانه مذکور استاندارد ۴۶ قلمه نیز مشمول رعایت استاندارد اجباری است و از سال ۹۹ کانالیست مورد مصرف در خودرو نیز به مجموعه قطعات مشمول رعایت استاندارد اجباری افزوده شده است.
شماره گذاری خودروهای دیزلی منوط به نصب فیلتر جاذب ذرات معلق شده است
میزان: برای کاهش آلایندگی ناوگان حمل و نقل عمومی چه اقداماتی در دستورکار قرار گرفته است؟
ترکی: در خصوص کاهش آلایندگی ناوگان حمل و نقل عمومی، شهرداری ملزم به نصب فیلتر جاذب دوده بر روی اتوبوس‌های دیزلی به‌منظور کاهش غلظت ذرات معلق در هوای کلانشهرها در اجرای آیین نامه‌های مواد ۳ و ۸ قانون هوای پاک شده است و شماره گذاری خودروهای دیزلی منوط به نصب فیلتر جاذب ذرات معلق شدند که هم اکنون این طرح در کشور در حال اجراست.
در خصوص جلوگیری از تردد خودروهای فرسوده طرح سامانه یکپارچه ملی کشور اجرا و از طریق اعمال با افزایش هزینه عوارض، مالیات، بیمه و ساز و کار مناسب به منظور عدم تمایل مالکان به نگهداشت وسایل نقلیه فرسوده فراهم شد. همچنین تسهیلاتی ارزان قیمت جهت جایگزینی وسایل فرسوده ایجاد شده است.
تشکیل کمیته‌ای از دستگاه‌های نظارتی اجرایی و قضایی جهت بررسی دلایل عدم تحقق تکالیف قانون هوای پاک
میزان: روند برگزاری جلسات و بازرسی‌های مربوط به اجرای این قانون به قوت خود باقی است؟
ترکی: کمیته‌ای متشکل از نمایندگان دستگاه‌های نظارتی، اجرایی و قضایی به منظور بررسی عملکرد و دلایل عدم تحقق تکالیف مندرج در قانون هوای پاک در استانها تشکیل و قرارگاه کاهش آلودگی هوا در پایتخت به مسئولیت وزارت کشور جهت هماهنگی اقدامات دستگاه‌های اجرایی ایجاد شده است و تکالیفی برای دستگاه‌های مختلف با تعیین مهلت مشخص شده که لازم است به طور شفاف گزارش اقدامات انجام شده را اعلام کنند.
برنامه‌های عملیاتی دادستانی کل کشور برای اجرای قانون هوای پاک
میزان: دادستانی کل کشور برای اجرای قانون هوای پاک چه برنامه‌هایی در دستورکار دارد؟
ترکی: دادستانی کل کشور برای اجرای این قانون، جهت کنترل وضعیت آلودگی هوای شهرها و تکالیف دستگاه‌های اجرایی ذیربط، برنامه‌های عملیاتی متعددی در دستور کار قرار داده است که البته تا رسیدن به تمام اهداف و برنامه‌های مورد تصویب فاصله داریم که اجرای آن همچنان از سوی این مرجع تحت پیگیری است: الف- به منظور کاهش آلایندگی وسایل نقلیه، دادستان های سراسر کشور موظف شدند با همکاری ضابطان فضایی خاص (سازمان استاندارد و حفاظت محیط زیست) و نیروی انتظامی به‌صورت مستمر با سوخت عرضه شده در جایگاه‌های سوخت را بررسی کرده و در صورت احراز عدم انطباق سوخت عرضه شده با استاندارد ابلاغی سازمان ملی استاندارد اقدام لازم قضایی انجام می‌گیرد. در همین راستا تجهیزات آزمون مراکز معاینه فنی خودروهای جادهای و نازل‌های جایگاه‌های عرضه سوخت مایع سی ان جی به صورت مستمر از سوی دادستانهای بازرسی می‌شوند.
ب- بازبینی محدودیت های تعیین شده برای تردد خودروها در کلانشهرها در روزهای آلودگی هوا از سوی وزارت کشور و استانداران سراسر کشور
ج- نظارت بر حسن اجرای استانداردهای اجباری در تولید خودرو از سوی سازمان استاندارد و اعلام فهرست مشخصات خودروهای فاقد استانداردهای آلایندگی به وزارت صمت و پلیس راهور به منظور ممانعت از شماره‌گذاری این گونه خودروها که در این راستا مقرر شد امکانات و تجهیزات مورد نیاز برای ارتقاء فنی و تخصصی آزمایشگاه‌های موجود و توسعه و افزایش تعداد آزمایشگاه های مورد نیاز به منظور پایش وضعیت آلودگی هوا و همچنین تجزیه و تحلیل فاکتورهای موجود در سوخت‌های تولیدی با وارداتی از منظر آلایندگی از سوی سازمان استاندارد انجام گیرد.
د- نظارت بر عملکرد وزارت نفت به منظور ارتقاء کیفی سوخت مورد نیاز خودروها مطابق استانداردهای ابلاغی سازمان ملی استاندارد و نظارت کامل بر فعالیت تولیدی پالایشگاه‌ها و جایگاه‌های عرضه سوخت که حسب پیگیری های بعمل آمده و مطابق گزارش‌های واصله از سازمان استاندارد و کیفیت کلی بنزین در نیمه اول سال ۱۴۰۰ نسبت به سال گذشته افزایش داشته است اگرچه پارامتر در کشور در حد مجاز استاندارد است و روند عدم انطباق نسبت به سال‌های قبل کاهشی است. البته در برخی از استانها مانند خوزستان، فارس، هرمزگان، گلستان، همدان و ایلام عدم انطباق هایی دیده شده است.
هـ- پیگیری عملکرد وزارت صمت در ارتقاء کیفیت خودرو های تولیدی منطبق با استانداردهای ابلاغی سازمان ملی استاندارد و تأکید بر مسئولان وزارتخانه مذکور در ممانعت و توقف تولید خودروهای فاقد استانداردهای آلایندگی بر اساس ابلاغیه سازمان ملی استاندارد.
و _ تاکید بر پلیس راهور ناجا به منظور برخورد قانونی قاطع و جلوگیری از تردد خودروهای فاقد تاییدیه معاینه.
ایرادات قانون هوای پاک
میزان: اجرای قانون هوای پاک می‌تواند وضعیت تهران و دیگر کلانشهرها را تغییر داده و در وضعیت سالم‌تری قرار دهد؟
ترکی: ایراداتی به قانون هوای پاک وارد است که می‌توان به موضوع کم توجهی به پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مبارزه با آلودگی هوا در بعضی موارد (ماده ۱۲ قانون هوای پاک) و لزوم تصویب قانونی مجزا برای تعیین مجازات نقض ضوابط لازم‌الاجرا در وضعیت اضطراری اشاره کرد و یا عمده تمرکز قانون‌های هوای پاک بر عوامل و منابع انسانی است و در حالی که در شرایط فعلی عوامل طبیعی از جمله ریزگردها، خشکی هوا درآلودگی هوا سهم بسزایی دارند که در قانون به آنها توجه چندانی نشده است. البته قانون هوای پاک دارای نقاط قوتی همچون گسترش تکالیف معاینه وسایل نقلیه موتوری به تمام شهرها، الزام وزارت کشور به افزایش ناوگان حمل ونقل عمومی و لزوم استاندارد بودن تمام سوخت‌های تولیدی کشور اقداماتی از سوی دستگاه‌های اجرایی انجام شده است و اجرای آنها نیز از سوی دادستانی کل در حال پیگیری است./ میزان