باز آمد بوی ماه مدرسه

رضا خراسانی

طی دو سال گذشته، یکی از دلمشغولی های متخصصان اقتصاد و کسب و کار، برآورد میزان خسارت های اقتصادی ناشی از کرونا بوده است. از این رو دیگر همه می دانند که در این دو سال صنایع گردشگری و هتل داری، رستوران داری، سینما و غیره متحمل چه مقدار ضرر و زیان مادی و مالی شدند و برای این دانسته ها، آمار و ارقام دقیق به وفور وجود دارد.

آن چه در این میان مغفول مانده است، ضرر و زیان های فرهنگی و آموزشی جوامع مختلف از جمله ایران است. در این خصوص سرپرست مرکز امور بین الملل و مدارس خارج از کشور آموزش و پرورش به فاجعه ای خاموش اشاره کرده است: «۷۰ درصد دانش آموزان دنیا دچار فقر مطلق یادگیری شدند»!

به گفته میترا تیموری، علاوه بر فقر مطلق یادگیری در ۷۰ درصد دانش آموزان دنیا در دوران کرونا و تعطیلی مدرسه‌ها که جبران آن سخت و زمانبر است؛ لطمه و صدمه‌های روحی و روانی به دانش آموزان وارد شده و حتی تعداد قابل توجهی از این قشر دانش آموزی در دنیا ترک تحصیل کرده‌اند.

پیامدهای منفی آموزش مجازی اما فقط به فقر آموزشی و افت شدید علمی به ویژه افت مهارت خواندن و نوشتن در دانش آموزان دبستانی محدود نمی شود؛ بلکه دایره وسیعی از مشکلات مختلف، از اضافه وزن دانش آموزان تا کاهش مهارت های اجتماعی و نیاموختن کارگروهی، همدلی و مهارت حل اختلاف را شامل می شود که البته هر کدام می تواند سر منشا بسیاری از مشکلات و چالش های دیگر باشد. عدم شکل گیری ارتباط عاطفی بین معلم و دانش آموز، حذف زنگ ورزش و مراسم مختلف ملی و مذهبی، یکنواختی و دلزدگی از آموزش به واسطه حضور چندین ساعته در یک پلتفرم مجازی و نبود تنوع و هیجان، افزایش هزینه های تحصیلی به واسطه هزینه های اینترنت و تهیه گوشی یا تبلت مناسب و اعتیاد به اینترنت از جمله پیامدهای منفی این گونه آموزش بوده است که خود هر یک می تواند تبعات منفی و ناگواری را تا سال ها در پی داشته باشد.

رویاهای محقق نشده

در ابتدای همه گیری کرونا کم نبودند کارشناسان آموزشی که تعطیلی مدارس را «فرصت مغتنم گسترش آموزش مجازی» در کشور می دانستند. محور اصلی استدلال آنان وجود همه زیرساخت های مورد نیاز از جمله زیرساخت های اینترنتی در کشور بود و آموزش از راه دور را روشی امتحان پس داده در دنیا برمی شمردند. «مدرسه بدون کلاس، آموزش بدون محدودیت و تدریس بدون سقف» از جمله رویاهای کارشناسانی بود که امید داشتند همه گیری کرونا چارچوب های آموزشی صلب و سخت 100 ساله کشور را در هم بشکند و «آموزش، همه جا، همه وقت، برای همه» را محقق کند. اما دستاوردهای دو سال اخیر در حوزه تعلیم وتربیت به وضوح شکست این رویاهای محقق نشده را نشان می دهد. شاید یکی از بهترین درس هایی که می توان از همه گیری کرونا آموخت این باشد که بدون زیرساخت های کامل و پیش بینی همه جانبه موضوع، نمی توان طرحی به بزرگی «مجازی کردن تعلیم و تربیت» را اجرایی کرد.

 اکنون با گذشت زمان و پیشرفت های هایی که علم پزشکی با ساخت واکسن پیش پای ما قرار داده است، جوامع مختلف به تدریج با مصون کردن معلمان حرکت به سمت آموزش حضوری را آغاز کرده اند. در کشور ما نیز واکسیناسیون معلمان در حال انجام است و متولیان امر آموزش و پرورش کشور، آغاز دوران گذار از آموزش مجازی به حضوری را، با عنوان «آموزش ترکیبی» اعلام کرده اند. به نظر می رسد ترکیب آموزش های حضوری و غیرحضوری بهترین گزینه برای بازگشایی مدارس در سال تحصیلی جدید باشد؛ به این صورت که دانش آموزان هر کلاس در دو یا سه گروه، دسته بندی می شوند و هر گروه تنها یک یا دو روز در مدرسه حضور پیدا می کند و در سایر روزهای هفته، دریافت دروس جدید و انجام تکالیف را از طریق مدرسه تلویزیونی و شبکه شاد پیگیری می کند.

تجربه ای که نباید فراموش کرد

علیرغم شکست واضح رویای آموزش از راه دور و به شکل مجازی، شاید رها کردن این شیوه آموزشی و ترک کامل آن اشتباه بعدی باشد که باید از آن اجتناب کرد. ندیده گرفتن تلاش های انجام شده و بلااستفاده گذاشتن دو سال تجربه آموزش از راه هایی چون اپلیکیشن شاد و زحمات کادر آموزشی کشور، هدر دادن تلاش های آنهایی است که در این دو سال مشقت زیادی متحمل شدند تا طرحی چون شاد ایجاد شود و گسترش پیدا کند. شبکه اجتماعی دانش آموز (شاد) بزرگ ترین اپلیکیشن تعاملی کشور است که توسط تیم فنی همراه اول برای وزارت آموزش و پرورش پیاده سازی شده است. یکی از کارهای ضروری در خصوص این اپلیکیشن، گردآوری تجربیات استفاده کنندگان و خاطرات معلمان و دانش آموزان حین استفاده از این اپلیکیشن است تا از این طریق ضمن رفع باگها و اشکالات نرم افزاری، نسخه جدید آن به روزرسانی شود.

اگرچه هیچ مکانی نمی‌تواند جای مدرسه و هیچ ابزاری هم نمی‌تواند جای معلم را برای دانش آموزان بگیرد، اما اپلیکیشن شاد همچنان می تواند به عنوان یک ابزار کمک آموزشی قوی، به کادر آموزشی و دانش آموزان کمک کند. از همه اینها گذشته، کسی نمی تواند تضمین کند که خدای ناکرده، همه گیری دیگری در ماه ها و سالهای آینده در پیش نیست. از این رو باید این احتمال را همواره در نظر داشت که شاید معلمان و دانش آموزان ناچار باشند دوباره به شبکه آموزشی شاد به عنوان بهترین و قوی ترین راه آموزشی در کشور اتکا کنند. کسی که از آینده خبر ندارد.