به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خطوط، آلودگی هوا سالانه جان هزاران نفر را در ایران می‌گیرد. علاوه بر خسارت جانی، میلیاردها تومان خسارت اقتصادی نیز به سیستم بهداشتی و… وارد می‌کند. تا جایی‌که خسارت‌های اقتصادی ناشی از این مرگ و میرها فقط در سال 1400، حدود 11 میلیارد دلار گزارش شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد فرسودگی خودروها نقش مهمی در آلودگی هوا دارند که خودروهای داخلی نیز در آن سهم دارند.
بنا بر گزارش وزارت بهداشت ایران، از سال 1395 تا سال 1400، بیش از 76 هزار نفر مرگ منتسب به آلودگی هوا داشتند. البته این آمار تنها به خسارت جانی هوای آلوده جامعه است. تعطیلی‌های گاه و بیگاه مدارس و ادارات، مهاجرت اجباری و… از دیگر مواردی است که هوای آلوده منجر به آن می‌شود.
کم نیست تعداد روزهایی که شهروندان کلانشهرها به سختی دو سه متر آنطرف‌تر از خود را می‌بینند. گاه حتی مجبور به خانه‌نشینی هم شده‌اند. وضعیتی که به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس منجر به افسردگی و کاهش پویایی اجتماعی می‌شود.
مسئول این مرگ‌ومیرهای گسترده، افسردگی و… چه کسانی هستند؟ کدام سازمان یا نهاد باید پاسخگوی راندن مهاجران از شهر و کاشانه خود باشد؟ مرگ‌ومیرهای ناشی از آلودگی هوا از آن دست مسائلی است که نه دولت گردن می‌گیرد نه مجلس و نه سازمان‌های عریض و طویل دولتی.
عوامل آلودگی هوا در یک قاب
به طور کلی عوامل ایجاد آلودگی هوا به دو دسته ثابت و متحرک تقسیم می‌شوند. منابع ثابت شامل صنایع، تجاری و خانگی، تبدیل انرژی، پایانه‌های مسافربری و جایگاه‌های عرضه سوخت می‌شود.
منابع متحرک نیز همان وسایل نقلیه است که شامل خودروهای شخصی، موتورسیکلت‌ها، اتوبوس‌های شرکت واحد و سرویس و خودروهای باری سنگین و سبک را شامل می‌شود.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «پویایی‌شناسی آلودگی هوا» به بررسی عوامل مختلف و سهم هر کدام از آنها پرداخت. بر اساس این گزارش، درصد آلاینده‌های گازی از منابع متحرک از 48 درصد در شهر کرج تا 69 درصد در شهر اهواز متغیر است. از نظر آلاینده‌های گازی، اغلب کلانشهرها به جز کرج و اصفهان، منابع متحرک نقش مهم‌تری دارند. برای انتشار ذرات معلق نیز در سه کلانشهر تهران، اهواز و تبریز، منابع متحرک نقش مهم‌تری دارند. در حالی‌که در سایر کلانشهرها، منابع ثابت، نقش کلیدی را ایفا می‌کنند.
پرده اول؛ بررسی نقش خودروها
حالا باید به این سوالات پاسخ داد که خودروها (منابع متحرک) هر کدام چقدر به آلودگی هوا دامن می‌زنند؟ خودروهای فرسوده در این ماجرا چه نقشی ایفا می‌کنند و در نهایت نقش خودروسازهای داخلی در این چرخه و گرفتن جان انسان‌ها چیست؟
در واقع پاسخ دادن به دو سوال اول می‌تواند ما را به پاسخ سوال آخر نزدیک کند؛ همچون قطعات پازلی که کنار هم چیده می‌شود. داده‌های مرکز پژوهش‌های مجلس به این سوالات پاسخ می‌دهد.
خودروهای سواری بیشترین نقش را در انتشار ذرات معلق (2.5PM ) با سهمی حدود 16 درصد دارد. پس از خودروهای سواری، موتورسیکلت بیشترین نقش را داد؛ با سهمی حدود 14 درصد. اتوبوس‌ها و کامیون‌ها نیز به ترتیب حدود 13 درصد و حدود 10 درصد سهم دارند.
پرده دوم؛ بررسی نقش خودروهای فرسوده
کیفیت خودرو یکی از عوامل اصلی در ایجاد آلودگی از منابع متحرک است که ارتباط مستقیمی با سن خودرو دارد. آمارهای متفاوتی از تعداد وسایل نقلیه فرسوده در کشور ارائه می‌شود.
سال گذشته، تیمور حسینی، جانشین پلیس راهور در یک برنامه تلویزیونی گفت که 17 میلیون خودرو فرسوده در کشور داریم. مرکز پژوهش‌های مجلس هم تعداد خودروهای در مرز فرسودگی را حدود 10 میلیون و 400 هزار گزارش کرد. هر دو آمار بیانگر تعداد بالای خودروهای فرسوده در کشور است.
هیئت دولت از سال 1393 تصمیم گرفت که به جای گرفتن هر گونه اعطای وجه نقدی برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده به گواهی اسقاط روی آورد. این تصمیم منجر به رشد چشمگیر عرضه و تقاضای گواهی اسقاط خودرو شد؛ به گونه‌ای که آمار اسقاط از 71 هزار گواهی در سال 92 به 377 هزار گواهی در سال 93 رسید.
پرده آخر؛ نقش خودروسازهای داخلی
اما این تصمیم هیئت دولت فقط برای خودروهای وارداتی بود. مرکز پژوهش‌های مجلس در بخش دیگری از گزارش خود نوشت که معافیت خودروسازان داخلی از گواهی اسقاط از یک سو و ممنوعیت واردات خودرو از سوی دیگر به کاهش چشمگیر اسقاط خودرو (70 درصد) در سال 97 منجر شد.
روند کاهش اسقاط خودرو در سال‌های 98 و 99 ادامه داشت که تعطیلی مراکز اسقاط خودرو را به همراه داشت. در سه سال اخیر بیش از 85 درصد از مراکز اسقاط خودرو تعطیل شدند و با ظرفیت اندک باقی‌مانده خود در حال فعالیت هستند.
مرکز پژوهش‌های مجلس اخیرا در «بیانیه سیاستی در خصوص صنعت و بازار خودرو» نوشت که برای کاهش خودروهای فرسوده و جلوگیری از بحران اجرای ماده 10 قانون ساماندهی صنعت خودرو ضروری است.
طبق ماده این قانون، تولیدکنندگان خودرو موظف هستند که به ازای تولید هر چهار دستگاه خودرو یا موتورسیکلت، گواهی اسقاط معادل آن را از مراکز اسقاط دریافت کنند.
توضیحات بالا نشان می‌دهد که خودروهای داخلی به دو صورت در گرفتن جان ایرانیان نقش دارد: تصادفات و آلودگی هوا.
بر اساس گزارش‌های رسمی از جمله سازمان پزشک قانون و اظهارات مقامات دولتی سالانه حدود 17 هزار نفر در تصادفات جاده‌ای جان خود را از دست می‌دهند. تعداد زیادی نیز دچار معلولیت می‌شوند.
پلیس راهور نیز بارها از کیفیت خودروهای داخلی و نقشی که در تصادفات دارند، انتقاد کرده است. اما به نظر می‌رسد آمارهای هولناک مرگ‌ومیر ناشی از تصادفات و آلودگی هوا چندان به چشم دولت و خودروسازان نمی‌آید./ تجارت نیوز