به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خطوط، بسیاری از کار‌ها در حوزه خدمات و برخی از کار‌ها در بخش تولید، زمانی که در خانه انجام می‌شوند زمینه برخی از اقدامات شایسته را نظیر صرفه جویی در زمان رفت و آمد به محیط کار، ایجاد فرصت اشتغال با هزینه اندک، رشد و توسعه اشتغال و کسب درآمد لازم برای تامین معیشت و بسیاری از مزایای دیگر فراهم کند.
به اعتقاد کارشناسان حوزه بازار کار و اقتصاد، مشاغل خانگی نوعی از اشتغال است که بستر و ظرفیت رشد و توسعه اشتغال، کاهش نرخ بیکاری، افزایش بیمه‌پردازی و توسعه سازمان‌های بیمه‌ای و همچنین گام برداشتن در مسیر توسعه اقتصاد کشور را موجب می‌شود.
توسعه خدمات مختلف موردنیاز شهروندان در قالب خدمات و تجارت الکترونیک و سهولت برقراری چرخه فروش محصولات تولیدی در حوزه اشتغال خانگی، شرایطی است که موجبات افزایش مشاغل خانگی و کسب و کار‌های آنلاین را در دهه‌های اخیر فراهم آورده و در حدود دو سال گذشته زمینه گسترش بیش از پیش اشتغال خانگی با پیدایش و شیوع بیماری کرونا و الزامات بوجود آمده بدنبال محدودیت‌های کرونایی و رعایت شرایط بهداشتی فراهم شده است.
شرایط کرونایی کشور در مدت همه گیری این بیماری به صورتی بوده است که کرونا زمینه کارگاهی شدن بسیاری از خانه‌ها را فراهم کرده و حتی افرادی که در بیرون از خانه به کار و فعالیتی مشغول نبوده اند را بواسطه فراهم شدن زمینه اشتغال، به کار خانگی مشغول کرده است و این در حالی است که بر اساس آمار رسمی، رشد مشاغل خانگی در دوره کرونا بسیار قابل توجه است.
آمار دقیق از کسب و کار‌های خانگی وجود ندارد
یکی از زمینه‌های لازم در راستای سیاستگذاری‌های کلان در بخش اشتغال، به وجود آمار دقیق در حوزه مربوطه بر می‌گردد و در حال حاضر آمار دقیقی از کسب و کار‌های خانگی که بدون دریافت تسهیلات دولتی راه‌اندازی و مشغول به کار شده‌اند، وجود ندارد. البته گفتنی است که یکی از دلایل مشاهده رشد اینگونه فعالیت ها، افزایش فعالیت آن‌ها در سامانه‌های اینترنتی فروش کالا یا شبکه‌های اجتماعی است.
گفتنی است که تنها آمار رسمی که از وضعیت مشاغل خانگی در ایران وجود دارد، به مشاغلی مربوط می‌شود که برای شروع به کار از تسهیلات دولتی استفاده کرده‌اند.
فعالیت مشاغل خانگی در قالب تجارت الکترونیکی
مطابق گزارش پایگاه اطلاع رسانی و پایش آثار اقتصادی کرونا، بیش از ۸۵ درصد از واحد‌های تجارت الکترونیکی از سرمایه شخصی خود جهت راه‌اندازی و توسعه استفاده کرده‌اند که بخش قابل توجهی از این واحد‌ها در قالب مشاغل خانگی به کار اشتغال دارند.
براساس آمار‌های اقتصادی موجود، سالجاری با افزایش ۲۵ درصدی اعتبار تسهیلات مشاغل خانگی از فعالان و شاغلان این بخش از تولید حمایت‌هایی صورت گرفته است.
بر اساس آنچه از سوی مرکز آمار ایران منتشر شده است (آمار تعداد کل شاغلان بالای ۱۵ سال کشور در تابستان سال ۹۹)، بصورت میانگین حدود ۲۱ درصد از نیروی کار در کل کشور را شاغلان واحد‌های تجارت الکترونیکی تشکیل می‌دهند و تعداد شاغلان در بازار‌های مختلف تجارت الکترونیکی نیز حدود ۵ میلیون نفر برآورد می‌شود.
مشاغل خانگی در دوران کرونا دوبرابر شدند
"مهناز امامدادی" دبیر ستاد ساماندهی و توسعه مشاغل خانگی وزارت کار در رابطه با وضعیت مشاغل خانگی در دوران کرونا می‌گوید: در دنیا بعد از شیوع ویروس کرونا، مشاغل خانگی بیش از دو برابر رشد داشته‌اند. مطالعات نشان می‌دهد تعداد افرادی که در مشاغل خانگی کار می‌کرده‌اند، از ۱۰۰ میلیون نفر به ۲۶۰ میلیون نفر در دوران کرونا رسیده است.
به گفته امامدادی با توجه به متفاوت بودن تعریف مشاغل خانگی در ایران نسبت به آنچه در دنیا رواج دارد، بسیاری از مشاغلی که خدمات را در منازل ارایه می‌دهند، در کشور ما جزو مشاغل خانگی به شمار نمی‌روند. این در حالی است که اگر مانند بسیاری از کشور‌های دنیا این مشاغل در ایران در رده مشاغل خانگی قرار می‌گرفتند، اکنون آمار افراد مشغول در کسب و کار‌های خانگی بسیار متفاوت می‌بود به ویژه آنکه در دوران شیوع کرونا ارایه خدمات خانگی با رشد چشم‌گیر همراه بوده است.
رشد ۲۵ درصدی تسهیلات مشاغل خانگی
به گفته امامدادی در سال ۹۷ تسهیلات اعطایی بانک مرکزی به مشاغل خانگی ۸۰۰ میلیارد تومان و در سال‌های ۹۸ و ۹۹ در هر سال ۲۰۰ میلیارد تومان بوده است. این میزان برای سال جاری ۲۵۰ میلیارد تومان در نظر گرفته شده که نشان دهنده افزایش ۲۵ درصدی در مقایسه با رقم سال ۹۹ است. در حال حاضر بر اساس قانون مشاغل خانگی، ۳۲۳ رشته به عنوان مشاغل خانگی شناسایی شده‌اند. این رشته‌ها هرسال بازنگری می‌شوند بنابراین تعداد رشته‌هایی که به عنوان مشاغل خانگی شناسایی می‌شوند، در هر سال متفاوت است.
جزئیات آماری مشاغل خانگی
طبق آنچه دبیر ستاد ساماندهی و توسعه مشاغل خانگی وزارت کار اعلام کرده است، آمار سال ۹۵ تا ۹۹ نشان می‌دهد حدود ۱۴۷ هزار نفر از ستاد توسعه مشاغل خانگی وزارت کار تسهیلات دریافت کرده‌اند. در این مدت با تکیه بر این تسهیلات برای حدود ۲۲۴ هزار نفر شغل ایجاد شده است. علاوه بر ستاد توسعه مشاغل خانگی دستگاه‌های دیگر مانند توسعه مشاغل روستایی، کمیته امداد امام خمینی، سازمان بهزیستی و... هم تسهیلاتی به متقاضیان مشاغل خانگی ارایه می‌دهند که با افزودن آمار این دستگاه‌ها به ستاد مشاغل خانگی، طی بازه زمانی یاد شده مجموعا ۲۹۸ هزار نفر برای مشاغل خانگی وام دریافت کرده‌اند و ۳۸۲ هزار نفر نیز در رشته‌های مشاغل خانگی مشغول به کار شده‌اند.
مشاغل خانگی، فرصت یا تهدید
رییس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران کشور در گفتگو با پایگاه خبری تحلیلی خطوط، در ارتباط با ماهیت مشاغل خانگی و نوع نگاه دولت‌ها به این نوع اشتغال گفت: اشتغال به کار‌های حوزه مشاغل خانگی هم می‌تواند فرصت باشد و هم اینکه می‌توان به چشم تهدید به آن نگاه کرد.
ناصر چمنی اضافه کرد: مردم از شرایط بوجود آمده در دوران همه گیری بیماری کرونا استفاده کردند و زمینه اشتغال خانگی را با کمترین امکانات برای خود فراهم کردند. به عنوان مثال می‌توان به تولید ماسک در دوره کمبود آن در کشور و همکاری وزارت صمت برای تولید این محصول و دیگر وسائل بهداشتی اشاره کرد که با بردشتن بروکراسی‌های دست و پاگیر شرایط ایجاد کارگاه‌های کوچک خانگی و تولید محصولات مختلف تسهیل شد.
این فعال حوزه کار در ادامه اظهار داشت: اگر حمایت و برنامه ریزی دقیق در ارتباط با مشاغل خانگی در کشور صورت گیرد و با اتمام دوران کرونا شاهد سقوط و تعطیلی کسب و کار‌های خانگی شکل گرفته در این دوره نباشیم، بدون شک موفقیتی برای مردم و دولت خواهد بود و باید توجه داشت که بدون اینکه هزینه‌ای از طرف دولت برای برقراری این بخش از اشتغال هزینه شده باشد، شاهد رشد و ترویج این نوع اشتغال خواهیم بود.
چمنی بیان کرد: در واقع با این اقدامات، این مردم بودند که با هزینه‌های شخصی اقدام به افزایش آمار اشتغال در کشور کرده اند و اگر برنامه ریزی و سیاست گذاری لازم برای حمایت و ساماندهی مشاغل خانگی در کشور صورت نگیرد، بعد از اتمام کرونا نیز شاهد از بین رفتن بخش بزرگی از این شغل‌ها خواهیم بود.
رییس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران کشور در ادامه تصریح کرد: باید به این نکته توجه داشت که در حال حاضر تعداد زیادی از خانواده‌ها از این طریق در حال تامین معیشت خود هستند و در صورت عدم مدیریت اثربخش در این حوزه، جمعیت فعال در این حوزه به جمعیت بیکاران اضافه خواهند شد.
وی با اشاره به نقش دولت در حمایت از مشاغل خانگی بیان کرد: دولتمردان باید در وزارتخانه‌های صمت و کار و دیگر نهاد‌های مرتبط باید با تشکیل کارگروه هایی، مدیریت و شریط مشاغل خانگی و بخصوص آندسته از مشاغل خانگی که با وجود کرونا ایجاد شده اند را مورد بررسی قرار می‌دادند و با تخصیص تسهیلات کم بهره در تلاش برای گسترش این نوع اشتغال در کشور باشند.
وی گفت: در این زمینه می‌توان به این نوع اشتغال با هزینه‌های اندک ایجاد شده اند، با تخصیص تسهیلات اندک حفظ آن‌ها را تضمین کرد و در غیر اینصورت قطع زنجیره تامین معیشت بخش بزرگی از فعالان مشاغل خانگی را در جامعه می‌بینیم.