اما پس از اعمال پروسه پیش فراوری(خردایش اولیه در معدن) و ارسال ان به واحد کنسانتره سازی که عمدتا درابتدای خط تجهیزات میکرونیزاسیون (بالمیل ترساب)مستقر بوده و برای رسیدن عناصر به درجه ازادی مناسب ، اندازه ذرات به محدوده 45 میکرون رسانده خواهد شد و برای ارتقا بهتر عیارعناصر و رسیدن به ریکاوری بالا از مواد شیمایی خاص استفاده خواهد گردید که این مواد شیمیایی معمولا ماهیت قلیایی(راکتور واتوکلاوهای انحلال) یا ماهیت اسیدی(لیچینگ ،فلوتاسیون) دارند که پس از اتمام پروسه تغلیظ و پرعیار سازی عنصر هدف لجنی حاصل خواهد شدکه به محل دپوی ان یا سدباطله انتقال پیدا می‌کند و لازم به ذکر است نه تنها ماهیت شیمیایی خود را حفظ می‌کند بلکه حاوی عناصر هدف (20 الی 30 درصد بعلاوه عناصر کمیاب) بوده و گاهی همراه شیرابه به سدهای باطله منتقل می‌شود.
اینجاست که داستان غم انگیز معضل سدهای باطله یا فاجعه زیست محیطی آغاز می‌گردد چرا که دارای 3 عامل تاثیر گذار در اقلیم و محیط اطراف خود می‌باشد: شیرابه های باطله که شیمیایی (اسیدی یا قلیایی) بوده و هم سمی(یون فلزات سنگین مانند کادمیوم ، ارسنیک،جیوه،...) و با نفوذ به سفره های اب زیر سطحی باعث بروز بیماریهای خطرناک (سرطان روده، نازایی ،نارسایی کلیوی و...)در مصرف کنندگان این اب که معمولا روستاهای مجاور این تاسیسات و سدهای باطله هستند، می‌گردد (شعاع 40 کیلومتری)تبدیل شدن این دپوهای به کانونهای ریز گرد که با جابجا شدن ذرات میکرونی ان و نشستن برروی پوشش گیاهی منطقه ضمن عقیم نمودن این پوشش (ماهیت شیمیایی ان)به لحاظ جلوگیری از عمل فتوسنتز ، باعث الودگی گیاه و مصرف ان توسط احشام درحال چرای ان منطقه و نهایتا تلف شدن و در بهترین حالت ورود گوشت این حیوان در چرخه مصرف انسان که این نیز مصیبتی بزرگتر و مهمتر از تلف شدن حیوان خواهد بوددر این سدهای باطله عمده عنصر قالب سیلیس می‌باشد که عمدتا 70درصد حجم ان را در بر می‌گیرد و باتوجه به محدوده اندازه ان که 45 میکرون می‌باشد عامل بیماری سیلیکوزیس خواهد بود و ساکنین اطراف این دپوها را در شعاع 100 کیلومتری تهدید می‌کند.
اما نکته حائز اهمیت ثروت نهفته در این باطله ها می‌باشد که که بالغ بر 5/1 میلیارد تن در نقاط مختلف ایران دپو و به حال خود رها و گاهی نسبت به اشکارسازی ان ممانعت بعمل می آید چرا که برای مسئولین مرتبط با این معضل که عمدتا سازمان صمت ،محیط زیست و منابع طبیعی می‌باشند نه تنها رزومه خوبی نیست بلکه در بعضی موارد اهرم فشاری برای این سازمان‌ها جهت مطالبه خواسته های نامشروع شده و این امر باعث عدم تمکین بهره بردارها در خصوص بازفراوری و امحا این سدهای باطله می‌گردد و در بعضی موارد خیلی نادر شاهد تولید مصالح غیراستاندارد از این باطله ها بودیم که نه تنها فلزات ارزشمند را استحصال ننموده اند بلکه مصالح غیراستاندارد و غالبا اب بر را تولید که فقط نمایشی بیش نبوده و برای سکوت وعدم پیگیری موقت توسط مسولین به راه انداخته شده است.
لذا با اولویت رفع معضل زیست محیطی و سپس بازیافت ثروت ملی(عناصر موجود در سدباطله) که اشتغالزایی خوبی را بهمراه دارد یک عزم ملی را می‌طلبد که بجای چنگ زدن به سینه خسته خاک عزیزمان ایران وایجاد و فعال سازی معادن جدید برای این شبه معدن های از چشم به دور افتاده کاری در خور یک حرکت ملی وجهادی انجام شود، چرا که برای حداقل 20سال خوراک چند صد واحد فراوری موجود و خوشبختانه 80درصد از مراحل پیش فراوری(میکرونیزاسیون) روی ان انجام شده و برای مثال چندین مورد را به شرح زیر اعلام می‌دارم:
1) مجتمع صنعتی و معدنی اهن سورک (میبد-یزد) : بیش از2 میلیون تن باطله حاوی اهن و فلزات کمیاب
2)مجتمع صنعتی و معدنی سرب و روی لکان(خمین): بیش از 3میلیون تن باطله حاوی سرب و روی و سیلیس وعناصرکمیاب
3)مجتمع صنعتی و معدنی الومینای ایران(جاجرم): بیش از 30میلیون تن (20 میلیون تن لجن اخر خط و 10 میلیون تن بوکسیت شیلی کم عیار اول خط)باطله حاوی الومینیوم ،اهن و عناصر کمیاب و نایاب
4)مجتمع صنعتی ومعدنی سرب و روی سرمک(ملایر): بیش از 5 میلیون تن باطله حاوی سرب و روی و آهن وعناصر کمیاب 5)مجتمع صنعتی و معدنی اهن اپال پارسیان(سنگان): بیش از 5 میلیون تن باطله حاوی اهن و عناصر کمیاب
6)مجتمع صنعتی و معدنی اهن احیاء سپاهان (خواف) : بیش از 10 میلیون تن باطله حاوی اهن وعناصر کمیاب
7)مجتمع صنعتی ومعدنی سرب و روی کالسیمین(زنجان): بیش از ....... میلیون تن باطله حاوی سرب و روی و آهن و عناصر نایاب وکمیاب
8)مجتمع صنعتی و معدنی اهن زرندایرانیان(میدکو-کرمان): بیش از .....میلیون تن باطله حاوی اهن و عناصر کمیاب
9)مجتمع صنعتی و معدنی اهن چادرملو /گل گهر: بیش از .....میلیون تن باطله حاوی اهن و عناصر کمیاب
10)مجتمع صنعتی و معدنی اهن صبانور(اسداباد):بیش از 6 میلیون تن باطله حاوی اهن و عناصر کمیاب
11)مجتمع صنعتی ومعدنی اهن کیهان صنعت(اسداباد): بیش از 1 میلیون تن باطله حاوی اهن و عناصر کمیاب
12)مجتمع صنعتی و معدنی اهن کیمیا معادن سپاهان (یاسوکندی بیجار): بیش از 4 میلیون تن باطله حاوی اهن و عناصر کمیاب و نایاب
13)مجتمع صنعتی و معدنی سرب و روی زرین معدن اسیا(زنجان): بیش از... میلیون تن باطله حاوی اهن و سرب و روی و عناصر کمیاب و نایاب
14) مجتمع صنعتی و معدنی طلای زرشوران، طلای موته گلپایگان، مس سونگون، مس سرچشمه، معادن حدید سنگان،اراد انفال سنگان،پارس هورخش سنگان،سرب مهدی اباد، همات تنگه زاغ بندرعباس،و هزاران سایت معدنی و صنعتی دیگر....
محسن راضیکارشناس مواد و فرایند فراوری
