به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خطوط، هشتاد و هفتمین نشست علمی-تخصصی با مدیریت علمی مهرداد کاشف سرپرست گروه پژوهشی برنامهریزی منطقهای و آمایش سرزمین مرکز و همچنین با سخنرانی نعمتالله اکبری استاد دانشگاه اصفهان، شراره کاووسی رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی استان گیلان، با مشارکت فعال جامعه علمی، پژوهشی، دانشگاهی، اندیشگاهی، صاحب¬نظران، مدیران و کارشناسان دستگاه¬های اجرایی ملی و استانی بهصورت مجازی برگزار شد.
در ابتدای این نشست مهرداد کاشف سرپرست گروه پژوهشی آمایش سرزمین و توسعه و توازن منطقهای مرکز، علاوهبر تشکر از حضور اندیشمندان و کارشناسان عزیز در لزوم برگزاری این سلسله نشستها اظهار کرد: باید موضوع برنامهریزی منطقهای در کانون توجه سطوح مختلف تصمیمگیری و صاحبنظران در کشور قرار بگیرد.
کاشف ضمن بررسی ریشههای تاریخی برنامهریزی منطقهای بیان کرد: تاکنون در کشور سیاستگذاری منطقهای صورت گرفته است؛ ولی برنامهریزی منطقهای مشخصی محقق نشده است. در واقع تحقق برنامهریزی منطقهای در گرو توجه به انسجام فضایی ملی به همراه بهرهگیری کارکردهای منطقهای است.
وی ادامه داد: برنامهریزی منطقهای درواقع به دنبال توسعه درونزا است و میبایست یک نوع رویکرد مشخص داشته باشد چراکه این وضعیت در دنیا در منطقهگرایی نوین به سمت رقابتپذیری بر مبنای نوآوری حرکت میکند.
این پژوهشگر ارشد حوزه آمایش ادامه داد: سؤال اصلی این است که رویکرد برنامهریزی منطقهای مناسب برای ایران چیست؟ همچنین باید جایگاه برنامهریزی منطقهای در نظام برنامهریزی مشخص شود.
سرپرست گروه پژوهشی برنامهریزی منطقهای و آمایش سرزمین مرکز ضمن انتقاد از برخی عملکردها افزود: به عنوان مثال درخصوص منابع آبی، انتقال بین حوضهای بدون توجه به پتانسیلها و مزیتها و محدودیتها منطقهای صورت گرفته و این موضوع مناطق کشور را در بلند مدت با مشکل مواجه میکند.
در ادامه این نشست نعمتالله اکبری مدرس دانشگاه اصفهان در خصوص تبیین اهمیت الزامات نهادی و ساختاری توسعه منطقهای در ایران گفت: هرچند برنامهریزی ما به منظور توسعه منطقهای مدتها قبل آغاز شده، اما متأسفانه نتوانستیم ارزیابی درستی از توسعه منطقهای داشته باشیم.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: با توجه به آغاز تدوین برنامه هفتم توسعه آسیبشناسی که چرا سیاستهای توسعه ما به برنامه تبدیل نشده است از اهمیت زیادی در نظام برنامهریزی برخوردار است و باید بررسی شود چه چالشهایی در برابر توسعه و برنامهریزی منطقهای داریم؟
اکبری ادامه داد: برنامهریزی منطقه با چالشهای متعددی همراه است و رویکرد نهادی در کنار سایر رویکردها قرار دارد؛ لذا بر این باورم که ما نیازمند یک چک لیست هستیم. ما نیازمند توجه ویژه به الزمات نهادی و ساختاری در توسعه منطقهای ایران هستیم.
اکبری در بر شمردن چالشهای برنامهریزی منطقهای گفت: عدم توافق بر روی مفاهیم، تمرکزگرایی و تراکمگرایی، بخشینگری در برنامهریزیها، برنامهریزی از بالا به پایین و عدم توجه به فضا، عدم توجه به پیشرانهای منطقهای، فقدان نظام مدیریت منطقهای، ابهام در جایگاه قانون برنامهریزی منطقهای، وابستگی به درآمدهای غیر عمومی، فقدان فرهنگ برنامهریزی، کمبود نیروی انسانی متخصص از جمله چالشهای اصلی در این بحث به شمار میرود.
این مدرس دانشگاه در تشریح چالشهای برنامهریزی منطقهای افزود: ما با تمرکزگرایی و تراکمگرایی در برنامهریزی مواجه هستیم به این معنا که تراکم به حجم انبوه کارهای گفته میشود که دستگاهها برای خود درست کردهاند، لذا بر این باورم تعداد کارهایی که هر مجموعه باید انجام بدهد به شدت زیاد شده است و در عین حال تمرکز بسیار شدیدی در نظام تصمیمگیری داریم.
وی ادامه داد: چالش دیگری که در برنامهریزی منطقهای با آن مواجه هستیم بخشینگری است. کشاورزی و صنعت و گردشگری و دیگر امور میخواهند به صورت همزمان پیشقراول توسعه در هر منطقه باشند. از سوی دیگر برنامهریزی از بالا به پایین و عدم توجه به فضای حقیقی تحقق برنامه، کاملا نقش خود را در کشور نشان میدهد. عدم توجه به فضا نیز تا حد زیادی به توسعه منطقهای لطمه زده است. توجه جدی به بحث اکولوژیک مهم است که متاسفانه مورد توجه قرار نمیگیرد. از سوی دیگر عدم توجه به ظرفیتهای منطقهای در استانها به درستی اجرا نمیشود.
اکبری با تشریح منابع مورد نیاز توسعه افزود: توسعه منطقه باید بر مبنای درآمدهای منطقهای باشد امری که به دلایل مختلف درست طراحی نشده است.
وی ضمن انتقاد از عملکرد برنامههای توسعه گفت: برنامههای توسعه ما بیشتر بدرد دکور میخورد. ما اکنون باید از خود سوال کنیم چقدر برنامهریزی ما عملیاتی است؛ لذا بر این باورم که ما متاسفانه برنامه پذیر نیستیم! ما به منظور برنامه ریزی صحیح به حد زیادی به دیتاهای ریز نیاز داریم که در این زمینه به کلی کمبود داریم؛ لذا بر این باورم دلیل اصلی عدم توفیق برنامههای توسعه ما نبود ریز داده است. البته دادههای کلان در کشور ما تعریف شده است؛ لذا بر این اعتقادم ما یک ابزار جدی نیازمندیم به عنوان مثال جدول داده ستانده منطقهای مورد نیاز است. در کنار همه این چالشها متاسفانه از نیروی مناسب در حوزههای تخصصی نیز بهرهمند نیستیم.
وی در خاتمه افزود: ما نباید دچار سندروم فرایند جدید بشویم چراکه به اندازه کافی شورا و نهاد و کارگروه داریم؛ بنابراین تصمیمگیریهای متمرکز به دور از واقعیتهای مناطق آسیبزا است. اگر میخواهیم برنامهریزی منطقهای ما درست کار کند باید تمرکززدایی اساسی داشته باشیم؛ لذا بر این عقیدهام که هدایت و رهبری محلی نیز به شدت میتواند به عنوان یک اقدام مشارکتی در توسعه منطقهای نتیجهای مثبت داشته باشد.
شراره کاووسی رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی استان گیلان به عنوان سخنران دوم این نشست در ابتدای سخنان خود گفت: ما در مطالعه خود در چند کلیدواژه اصلی تمرکز کردیم، ابتدا برش ملی، سپس منطقهای و در نهایت محلی و در مطالعه خود به سراغ برش منطقهای رفته ایم؛ لذا بر اصل رقابتپذیری منطقهای تاکید داریم.
کاووسی ادامه داد: الزامات شکلگیری ما در این منظر و در بحث رقابتپذیری منطقهای باید به بحث نظام انگیزیشی و نظام مدیریت توسعه توجه کند و بهینه کردن نظامهای موجود و توجه به سرمایه انسانی باید مورد توجه قرار گیرد؛ لذا نگرش افراد در خصوص منابع انسانی بسیار مهم است.
رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان افزود: بررسی و تبیین الزامات استقرار نظام مدیرت منطقهای با تاکید بر همکاری منطقهای مورد توجه این مطالعه بوده است. توجه به ایجاد توازن در بهرهبرداری از منابع، حفظ منابع راهبردی و حفظ سرمایهها ازجمله مواردی است که میبایست همواره مورد توجه باشد؛ لذا بر این باوریم هر اقدامی نیز باید مبتنی بر اسناد الزامات نهادی طرحریزی شود.
وی خاطرنشان کرد: در قانون اساسی نیز به رشد مناطق توجه خاصی شده است لذا باید این موارد مورد توجه قرار گیرد؛ لذا بر این باوریم توجه به استانها و مناطق در همه جا ذکر شده، اما مورد توجه کافی قرار نگرفته است. ما باید در خصوص توسعه منطقهای از بی عملی خارج شویم.
سپس دکتر یحییزاده رئیس گروه پژوهش و آیندهنگری سازمان مدیریت و برنامهریزی استان گیلان ضمن ارائه گزارش یافتههای پژوهشی به مدیریت منطقهای از طریق توجه به منافع مشترک منطقهای، همکاریهای منطقهای و گفتگوهای منطقهای اشاره کرد.
به گزارش خطوط، این نشست هشتاد و هفتمین نشست علمی-تخصصی و با عنوان «الزامات نهادی و ساختاری توسعه منطقهای در ایران» است که به همت دفتر آموزش و ترویج مرکز پژوهشهای توسعه و آیندهنگری در روز چهارشنبه ۲۶ مرداد ماه سال ۱۴۰۱، برگزار شد.