مرتضی از روح با روح حرف می‌زد!

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خطوط ؛ حالا در بیست و نهمین سالروز پرواز سیدمرتضی آوینی، که به رغم انبوه آثاری که در حوزه‌های مختلف از خود به جای گذاشته، تنها با «روایت فتح» و «شهری در آسمان» به یاد امروزی‌ها می‌آید، بد ندیدیم بنشینیم پای صحبت‌های نادر طالب‌زاده- که روابط نزدیکی با شهید مرتضی آوینی داشت و حتی گفته می‌شود مرحوم آوینی در یک سال آخر عمرش دوندگی‌های زیادی برای گرفتن مجوز پخش فیلم «خنجر و شقایق» طالب‌زاده کرده.

زیبایی و کمال اثار مرتضی آوینی

نادر طالب‌زاده که به گفته خودش آشنایی‌اش با مرتضی آوینی از طریق فیلم‌های اولیه‌اش، یعنی آثاری مانند «ترکمن صحرا»، «خان گزیده‌ها» و «حقیقت» بوده؛ می‌گوید که تمام جنبه‌ها و اجزای آن فیلم‌ها او را به شهید آوینی علاقمند کرده است: «کارهای تازه و زنده‌ای بودند که از "روح " با "روح " حرف می‌زدند. آثاری که همه اجزایشان را دوست داشتم، مثل یک اثر هنری کامل یا یک گل زیبا- که زیبایی‌اش همه اجزا، از رنگ، جنس و بوی آن گل را شامل است. برای من هم همه اجزای مستندهای مرتضی آوینی زیبا، کامل و فوق‌العاده موفق بودند. آن‌هم در شرایطی که مرتضی اصلا مستندسازی نخوانده بود و تحصیلات او در رشته «هنر و معماری» بود و فیلمسازی را هم به ناچار پی گرفته بود. چون کسی درباره انقلاب فیلم نمی‌ساخت و او برای ساختن چنان فیلم‌هایی فیلم‌سازی را یاد گرفته بود». 

تائیدیه انقلاب از زبان آوینی

به عقیده نادر طالب‌زاده «فیلم‌های آوینی یک جور تأییدیه انقلاب اسلامی از زبان یک هنرمند بود. به ویژه برای ما که از آن طرف دنیا آمده بودیم خیلی کمک می‌کرد تا انقلاب از منظر یک هنرمند موفق و مدرن، برایمان دوباره تفسیر شود. اولین مستندهایی که دیدم، در رابطه با جنگ هم نبود. در مورد مشکلات مردم ایران در اقلیم‌های مختلف بود و سبک کاملاً جدیدی داشت. یعنی تدوینی بود بر اساس آنچه که بعدها خودش به آن "مستند اشراقی " می‌گفت. این که گفته شد "مستند اشراقی " عبارت کاملاً درستی بود. به معنای واقعی یک کار خلاقه روحانی بود. کاری که بر اساس حضور و یک روحانیت خاص شکل گرفته بود. مرتضی کسی است که به لحاظ عبادی و سلوکی حضور دارد. این فرق مرتضی با بقیه بود. شما می‌بینید بعضی از افراد با بقیه متفاوتند و یک جذابیتی دارند. برای این ‌است که کامل‌تر هستند و در حال زندگی می‌کنند. آوینی اینگونه بود و این ویژگی در آثارش نیز مشاهده می‌شد».

ماهیت سینمای آوینی 

نادر طالب‌زاده درباره ماهیت سینما و زبان سینمایی آوینی می‌گوید که اصلا این تعبیر را قبول ندارد- و سلیقه سینمایی شهید مرتضی آوینی طیف متنوعی از آثار مختلف را شامل بود: «نگوییم سینمای آوینی. سلیقه‌ای که مرتضی در سینما داشت و من می‌شناسم به گونه‌ای بود که هم سینمای کوبریک را دوست داشت؛ هم می‌فهمید پولانسکی چقدر قوی است، در حالی که به عقایدش کاری نداشت. هم فورد را دوست داشت و هم هیچکاک را می‌فهمید. آنجا که می‌آمد عروس افخمی را تأیید می‌کرد و می‌گفت این فیلم خوبی است، منظوری داشت. می‌خواست بگوید فیلم باید جذاب باشد. یعنی فیلم درعین حال هم باید سالم باشد هم جذاب . باید سینما باشد. ما در این مورد با هم بحث داشتیم. در واقع من می‌گفتم شاید وقتی این قدر صریح درباره جذابیت فیلم سخن می‌گویی، برای کسانی که با ادبیات تو آشنایی ندارند، موجبات سوء تفاهم فراهم شود. نظرم این بود. در صورتی که فیلم عروس از لحاظ ساخت، فیلم خوبی هم بود. یعنی سازنده درک سینمایی دارد و فیلم جذاب است. مرتضی این را می‌گفت. در عین حال که می‌خواهد وارد خطوط قرمز شود و فیلم را به چالش بکشد، عمد هم داشت. چون پهلوان این میدان بود و می‌توانست بحث کند. آدم‌های جسور این طور هستند. گاهی چیزهایی را بهانه می‌کنند تا حریف بیاید بیرون. خوب نقدهایی هم از کارگردانان به نام سینمای ایران کرده بود. آن هم نقدهایی خیلی صریح و دقیق.