به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خطوط، در اولین بخش از دومین میزگرد سلسله "نشست‌های تخصصی صنعت معدن، تولید و فرآوری" با موضوع نقد و بررسی انجمن ملی مس و اهداف این انجمن با حضور دکتر سید احمد مشکانی، عضو هیئت رئیسه انجمن مس، عضو هیئت رئیسه اکتشاف خانه معدن و مدرس در حوزه معدن، و همچنین دکتر کوروش شعبانی، عضو هیئت رئیسه انجمن مس برگزار گردید. آنچه در ادامه می‌خوانید بیان نقطه نظرات، انتقادات و پیشنهادات حاضران در این جلسه است.
سوال: فلسفه به وجود آمدن انجمن مس و هدفش چه بود؟
انجمن مس در تلاش است مسائل و مشکلات هر یک از معادن را به گوش مسئولین برساند.
شعبانی: انجمن مس نماینده بخش خصوصی فعال در زمینه مس است و از سال 96 برنامه‌ریزی‌هایی در رابطه با این انجمن انجام شد و سپس فعالیت خود را از سال 98 اغاز کرده است. انجمن مس در تلاش است که به عنوان نماینده معادن مس ایران مسائل و مشکلات هر یک از معادن را به گوش مسئولین برساند.
سوال: میزان ذخایر مس ایران چه اندازه است ؟
مشکانی: ذخایر مس در دنیا 840 میلیون تن است و از این میزان 54 میلیون تن به همراه اکتشافات جدید از آن ایران است. همچنین حدود 2/6 درصد ذخایر مس دنیا در ایران است. تنها مشکلی که وجود دارد این است که ما 2/6 درصد را به نسبت جهانی تولید نداریم و همچنین رتبه تولید مس ما از رتبه تولیدی پایین تر است. در تلاش هستیم در آینده به کمک بخش دولتی و بخش خصوصی تولید را بیشتر کنیم تا میزان ذخایر با میزان تولید برابر باشد .
کشور ایران دارای 68 نوع ماده معدنی می‌باشد، مس یکی از این ماده‌های معدنی است و همچنین 87 تیپ ذخیره در کشورمان وجود دارد. کشور ما سرشار از ذخایر و عناصر متعدد است. به صورت کلی جزو کشورهایی هستیم که معادن خدادادی زیادی داریم. کمربند آلپ هیمالیا پنچ نوع ماده معدنی شامل: ذخایر مس، ذخایر طلا، ذخایر آهن، ذحایر کرومیت و ذخایر سرب و روی را دارا است. خوشبختانه هر پنچ مورد مواد معدنی کمربند الپ هیمالیا در ایران وجود دارد.
سوال: انجمن مس چه حمایتی باید انجام می‌داد تا تولید کشور با ذخایرمان همخوانی پیدا می‌کرد؟
در تولید بسیار عقب هستیم. باید بسیاری از کارها انجام و همچنین بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها شکل بگیرد.
شعبانی: ذخایر اثبات شده مس کشور بالا است اما در تولید بسیار عقب هستیم و باید بسیاری از کارها انجام وهمچنین بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها شکل بگیرد.
در حاکمیت بحثی به نام معدن به جای نفت وجود دارد که این در کل خوب و امکان پذیر نیز می‌باشد. این بحث، یک بحث حاکمیتی است، ولی باید ببینیم که آیا ما برای این مسئله برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری انجام داده‌ایم. با وجود فضای کار بسیار بالا در زمینه مس، نیاز به مدیریت صحیح، سرمایه‌گذاری متناسب و حمایت هایی که باید انجام شود، داریم.
سوال: در این زمینه انجمن مس چه اقداماتی انجام داده و اگر اجازه در جایی به او اجازه داده نمی‌شود علت آن چیست؟
شعبانی: توان انجمن مس در این حد است که چالش ها را شناسایی کند و نظر فعالین را در این باره به درستی انتقال دهد. فعالیت انجمن مس یک فعالیت ستادی است و اجرایی نیست و همه انجمن‌ها بیشتر به عنوان اتاق فکر فعالیت می‌کنند همانند خانه های معدن و صنعت.
سوال: مردم حق دارند در مورد موضوعی که به سرمایه ملی مربوط است همه چیز را بدانند شما به عنوان کارشناس نظر خود را در رابطه با چالش‌هایی که با آن روبه رو هستید، بگویید؟
شعبانی: از مرحله اکتشاف تا مرحله تولید و فروش با چالش‌های بسیاری روبه هستیم. در مرحله اکتشافات معدنی مسائل و مشکلاتی با حوزه منابع طبیعی، محیط زیست داریم که در مرحله بهره برداری نیز با آن روبه رو هستیم. در مرحله تولید با کمبودها، سوخت و مسائلی از این قبیل روبه رو هستیم. مرحله فروش مرحله‌ای است که ما تمام زحمات خود و همکارانمان را عرضه می کنیم اما در این مرحله رقابت برابری وجود ندارد.
وقتی که تولید کننده بزرگ که شرکت ملی مس است با بورس کالا قیمتش را می‌فروشد و محصولش را عرضه می‌کند، آن قیمت به دست تولیدکننده کوچک مقیاس هم نمی‌رسد. می‌توان این موضوع را چالش اساسی و بنیادین توصیف کرد.
سوال: آقای دکتر مشکانی با توجه به چالش‌هایی که آقای شعبانی فرمودند چه نوع مشکلاتی موجب اختلال در اکتشافات شده است ؟
مشکانی: ما 54 میلیون تن ذخیره داریم اما سالیانه 320 الی 350 هزار تن فلز محتوا تولید می‌کنیم و رتبه 5 جهان را دارا هستیم و در بخش مس رتبه دوازدهم تا پانزدهم را در جهان داریم.
باید قطعیت ذخایرمان را در کشور رو به افزایش ببریم و سپس استراتژی بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت برای آن در نظر بگیریم.
مصرف سرانه جهانی در ارتباط با مس 3 کیلو برای هر نفر است. در جهانی که در حال پیشرفت است برای انرژی‌های تجدید پذیر ظرفیت 3 کیلو برای هر نفر در حال رسیدن به 6 کیلو است از طرفی دیگر ذخایر ما در سال‌های آینده دو برابر رشد نمی‌کند. پس این امر باعث می‌شود که اتفاق اقتصادی خوبی برای کشور ما در آینده رخ دهد و قیمت مس افزایش پیدا کند.
برای رسیدن به این امر اول از همه باید ذخایرمان را شناسایی کنیم و قطعیت ذخایرمان را در کشور رو به افزایش ببریم و سپس استراتژی بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت برای آن در نظر بگیریم.
سوال: این که میفرمایند قطعی است ولی شما میفرمایید قطعی نیست از چه نظر قطعی نیست؟
مشکانی: ما چیزی به نام ارزیابی ذخایر داریم. قبل از هر اقدامی ذخایر را مدل سازی می‌کنیم اگر اکتشافاتمان را افزایش دهیم، ظرفیت کشور از 54 میلیون تن بیشتر است. ما سه نوع ذخیره داریم که شامل ذخیره قطعی، احتمالی و ممکن و الان در حال حاضر در حال صحبت کردن بین قطعی و احتمالی هستیم یعنی ما 54 میلیون تن را داریم ولی برای قطعی بودنش باید بیشتر اکتشاف انجام دهیم.
اگر ما اکتشاف درست را انجام و یا ادامه ندهیم، ذخیره مان ثابت می‌ماند و نمی‌توانیم چیزی به آن اضافه کنیم.
سوال: اکتشاف درست چه اکتشافی است ؟
مشکانی: اکتشاف دو بخش دارد و بسیار هزینه‌بر و پر ریسک است به گونه ای که می توان بر روی مسئله اکتشاف سرمایه‌گذاری کنیم ولی موفق نشویم. بخش اول اکتشاف، حاکمیتی است به گونه ای که شناسایی ذخایر را به دولت بدهیم و هنگامی که شناسایی را انجام داد دولت هیچ فعالیت دیگری نداشته باشد که متاسفانه دولت این کار را انجام می‌دهد.
بخش دوم اکتشاف را باید به بخش خصوصی واگذار کنیم یعنی افراد مجرب و کسانی که سرمایه گذاری درست انجام می‌دهند بیایند و شناسایی‌ها را به ذخایر قطعی برسانند. اگر در این مسیر مشکلی پیش آمد شرکت مس یا حاکمیت این افراد را حمایت کنند تا این زنجیره در بخش خصوصی هم افزایش پیدا کند.
حدود 85 الی 90 درصد مس ایران در دست بخش دولتی است و تنها 10 درصد از آن در بخش خصوصی است. این آمار اختلاف بسیاری دارد و نمی‌دانیم که چه موقع این آمار برابر می‌شود. اکثر ذخایر خوب کشومان در دست دولت است از قبیل سرچشمه، میدوک ، سونگون، آلو و ما در انجمن مس همانند این ذخایر را نداریم. چنین ذخایری در بخش خصوصی در حال حاضر وجود ندارد.
بخش خصوصی به این دلیل که حمایت و پشتوانه‌ای ندارد نمی‌تواند یک دستگاه حفاری خوب که بین 8 الی 20 میلیارد تومن است، خریداری کند.
زمانی که بخش خصوصی ذخایر جدید را کشف کند و با مشکلاتی همچون منابع طبیعی، محیط زیست، کمبود منابع انسانی، ماشین آلات معدنی، دستگاه های حفاری روبه رو می‌شود، اختلافش با بخش دولتی بیشتر می‌شود. دستگاه های حفاری بخش دولتی مستهلک شده و وارد کرده ولی بخش خصوصی به این دلیل که حمایت و پشتوانه‌ای ندارد نمی‌تواند یک دستگاه حفاری خوب که بین 8 الی 20 میلیارد تومن است، خریداری کند. بخش خصوصی قادر به خرید این دستگاه نیست و یکی از عوامل موثر در اکتشاف ذخایر قطعی دستگاه‌های حفاری است .
سوال: دستگاه‌هایی که در حال حاضر وجود دارند عمق اکتشاف‌شان چند متر است ؟
مشکانی: در حال حاضر یک سری دستگاه‌ها را بخش دولتی آورده است و دو دستگاه هم بخش خصوصی که عمق 1000 الی 1200 متر را شناسایی می‌کنند ولی در بخش دولتی دستگاه هایی وجود دارد که تا عمق دو هزار متر را هم شناسایی می‌کند .
معارضین محلی یکی از دردسر‌های اکتشاف است. عدم وصول آسوده بیمه یا صندوق بیمه به افراد مکتشف. بنده تا به حال 30 محدوده مس داشتم‌ام ولی موفق به گرفتن وام نشده‌ام و جمع این مشکلات می‌شود مخاطرات و چالش‌هایی است که در اکتشاف وجود دارد.
سوال: رابطه انجمن مس با شرکت مس دوستانه است یا مقابل هم؟
مشکانی: رابطه انجمن مس با شرکت ملی مس نه دوستانه است و نه مقابل هم. انجمن مس اختیاراتی دارد که صرفا مختص خود انجمن است نه بیرون ازانجمن ولی در قیمت‌گذاری مس اصلا تاثیرگذار نیست و قیمت مس دستوری است. اگر بنگاهی سود خوب نداشته باشد آن بنگاه از بین می‌رود. سودی که در موردش حرف می‌زنیم سود خالص و درست است نه سود در حاشیه. بنابراین انجمن مس با ما در تقابل نیست و در منافع هم نیست. دو مسیر جدا هستیم.
سوال: یکی دو شرکت هستند که مسیر جداگانه ای را دارند اما سرمایه های این دو شرکت یک سرمایه است و آن هم مس و برای ایران و مردم ایران است و شما فرمودید 85 درصد مس دست دولت و 15 درصد دست بخش خصوصی است چرا انجمن مس نمی‌تواند از حقوق مردم و چیزی که برای انفال محسوب می‌شودف دفاع کند و چرا بخش خصوصی جلوی دولت مطالبه صنفی خود را انجام دهد؟
دولت اجازه نمی‌دهد که انجمن مس وارد شود، تمامی حرف ها شعار است و واقعیت ندارد. اگر هم بخواهیم مقابله کنیم، حذفمان می‌کنند.
مشکانی: انجمنی می‌تواند موفق باشد که سیید داشته باشد. دولت اجازه نمی‌دهد انجمن ما وارد شود، تمامی حرف ها شعار است و واقعیت ندارد. اگر هم بخواهیم مقابله کنیم، حذفمان می‌کنند . تا به حال دو نامه برای وزیر و معاون وزیر نوشته و ارسال کرده‌ایم (وزیر کنونی نه) اصلا پاسخی به نامه ما نداده‌اند و این امر در تمامی دولت ها بوده. من دولتی ندیده ام که به درد بخش خصوصی بخورد .
شعبانی: من هم همانند اقای دکتر نظرم این است که چرا به نظرات کارشناسی بهایی داده نمی‌شود و چرا در مجامع تصمیم‌گیری کلان دولتی از این نظرات کارشناسی استفاده نمی‌شود. اگر شما از بخش دولتی این سوال را بپرسید می‌گویند ما نظر بخش خصوصی را می‌گیریم. اما وقتی نظر بخش خصوصی را بگیرند اما عملی نکنند هیچ فایده‌ای ندارد.
سابقه معدن کاری ما از تمام دنیا بیشتر است و به پنچ هزار سال یا شش هزار سال می‌رسد. با این ذخایر معدنی که داریم و 68 نوع مواد معدنی موجود در ایران و کمربند الپ هیمالیا و سایر فلزات خب چرا ما به ین جایگاه نرسیم؟ هدف اصلی این است که از واردات و وابستگی خارج از کشور و مجموعه جلوگیری شود اما ما همه ذخایرمان را نمی‌توانیم به میزان ذخایر واقعی در فلزات برسانیم. این مسئله تنها برای این است که کسی برنامه ریزی برای این چالش ها ندارد.
در حوزه مس به زودی باید با معادن و صنایع کوچک خداحافظی کنیم چون در حال تعطیل شدن هستند. علت این مشکل عدم حمایت‌های لازم مخصوصا در حوزه فروش است. ما نمی توانیم حق الزحمه متناسب با این زحمات را دریافت کنیم.
مشکانی: در پیرو سوالات شما بنده چند مسئله خدمتتون بیان کنم. اولین مسئله مربوط به بودجه مناسب در زمینه اکتشاف است که به یک جایگاه و پتانسیل مناسب برسیم، بخش دوم مربوط به موضوع نفت است و باید نگاه نفتی‌مان را عوض کنیم، بخش سوم هم موضوع ایجاد وزارتخانه در رابطه با معدن است.
کشور تا به امروز 5 میلیون دلار هم برای بحث اکتشاف هزینه نکرده است. این موضوع نشان می‌دهد که ما اصلا نگاهی به بخش معدن نداریم.
در چند سال اخیر بخش حفاری و اکتشاف افزایش پیدا کرده است. کشور آمریکا با وجود اینکه 200 سال است که در بخش اکتشاف معادنش در حال فعالیت است، در بخش فعالیتش 20 میلیون دلار سرمایه گذاری کرده است اما متاسفانه کشور ما تا به امروز 5 میلیون دلار هم برای بحث اکتشاف هزینه نکرده است. این موضوع نشان می‌دهد که ما اصلا نگاهی به بخش معدن نداریم.
در ارتباط با ماشین آلات از نظر بنده باید با بهترین شرکت‌های معدنی بزرگ دنیا همکاری کنیم یعنی ماشین آلات به ما بدهند و در ازای آن ماده دریافت می‌کنند. ما باید اول از همه ناوگانمان را درست کنیم و سپس در زمینه فرآوری با دقت بالا کار کنیم. فرآوری ارزش افزوده برای ما ثروت تولید می‌کند و این زنجیره باید یک نگاه حاکمیتی قوی داشته باشد.
در کشور به صورت خدادادی گاز، نفت و معدن را داریم. اگر تمامی این موارد با هم تلفیق شوند، یک الگوی مناسب برایشان تعریف می‌شود. مهم‌تر از همه می‌توانیم به جایگاهی برسیم که در خاورمیانه رتبه اول و در آسیا رتبه دوم الی سوم را کسب کنیم. بخش معدن آنقدر می‌تواند قوی باشد که یک دولت را تغییر دهد.
بخش معدن آنقدر می‌تواند قوی باشد که یک دولت را تغییر دهد.
سوال: آیا یکی از رویکردهای ضعیف نگه داشتن معدن این مسئله نیست که رقیبی برای دولت پیدا نشده تا با دولت رقابت کند و او را به چالش بکشد؟
مشکانی: نظر شخصی من این است که نمی‌خواهند بخش خصوصی پیشرفت کند چه برسد به بخش معدن. تمام کشورهایی که در دنیا ترقی و پیشرفت کردند و برای مردمانشان آسایش ایجاد کردند، اول از همه اقتصاد خود را متحول کردند که این کار را فقط بخش خصوصی می‌تواند انجام دهد چون محاسبه‌گر سرمایه و پولش است.
سوال: آیا از الان به بعد انجمن مس وظیفه خودش می‌داند که با توانی که دارد با اتفاقی که در حال وقوع هست مبارزه کند؟
شعبانی: ما در سال های گذشته انجمن مس نداشته‌ایم یعنی صنعت مس که یکی از صنایع مهم است چیزی به اسم انجمن نداشت، عمر انجمن مس 4 الی 5 ساله است و خیلی راه در پیش دارد تا شناخته شود، همانند سایر انجمن ها در اوایل راه است.
یک طرح و ایده که ما در بحث قیمت‌گذاری داریم این است که 15 الی 20 درصد تولیدکننده مس نیزعرضه‌کننده مس خصوصی باشد. شرکت ملی مس یک عرضه‌ای را انجام دهد و بخش خصوصی هم یک عرضه‌ای را انجام دهد تا بتوانیم در بخش قیمت‌گذاری که چالش اصلی است، نقش مهمی داشته باشیم.
اگر در این بخش ما تاثیری داشته باشیم می‌توانیم پله پله به بخش اکتشاف رسیده و در آن بخش هم نقش بسزایی داشته باشیم. در عین حال اتاق فکری هم وجود دارد که پذیرای انتقادات و پیشنهادات همه اعضا است و حتما آن را انتقال می‌دهیم.
در صورت کلی تنها راه نجات معدن از وضعیت کنونی نظرات کارشناسی اعلام کردن و سکوت نکردن در مقابل اشکالاتی که وجود دارد، می‌باشد.