دلایل سهم اندک فروشگاه های زنجیره ای در تامین کالاهای اساسی مردم
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خطوط، هم اکنون در حدود سه میلیون و 500 هزار واحد تولیدی و توزیعی در کشور وجود دارد که هشتاد درصد آنها را واحدهای توزیعی تشکیل می‌دهند، به این معنی که به ازای هر 25 نفر یک واحد صنفی در دسترس است حال آنکه در کشورهای توسعه یافته به طور میانگین به ازای هر 850 نفر، یک مرکز خرید بزرگ وجود دارد و این مسئله به نوعی در حوزه نظارت بر عملکرد توزیع اثرگذار است و به هر اندازه واحدهای صنفی در نظام توزیع کالا پوشش گسترده تری داشته باشد، نظارت بر این نظام آسان تر شده و اثرگذاری بیشتری خواهد داشت.
چالش‌های نظام توزیع
عدم‌شفافیت، نبود قانون جامع، تعدد مراکز برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری، قیمت‌گذاری دستوری، عدم هماهنگی کافی میان چرخه تولید و توزیع، قدرت چانه‌زنی بالای فروشگاه‌های زنجیره‌ای و سهم پایین فروشگاه‌های مجازی از چالش‌های نظام توزیع در کشور محسوب می‌شوند.
سهم بالای هزینه‌های سربار در قیمت نهایی و هزینه حمل‌و‌نقل، هزینه‌های بالای لجستیکی و سهم هزینه‌های لجستیکی از قیمت تمام‌شده کالای نهایی و البته هزینه بالای انبارداری و نگهداری کالا در کشور نیز از دیگر مسائل و مشکلات موجود در حوزه نظام توزیع در کشور است.
نقش فروشگاه‌های زنجیره‌ای در نظام توزیع و تامین کالا برای مردم
فروشگاه‌های زنجیره‌ای از نهادهای توزیع کالاهای اساسی محسوب می شوند که با استفاده از روش‌های نوین توزیع، کالاها را با قیمت کمتر به دست مشتریان می‌رساند و این فروشگاه ها در راستای ایجاد حلقه ارتباطی بین تولیدکنندگان کالا و خدمات و جامعه مصرف کنندگان با شکل‌دهی بسترهای دسترسی راحت، گسترده و ارزان مردم به کالاها بخصوص کالاهای اساسی، نسبت به دیگر مراکز نظام تولید کالا و خدمات شرایط مناسب تری را ایجاد می کنند که عامل ترغیب افراد برای مراجعه به این فروشگاه ها است.
این فروشگاه‌ها معمولا با شرکت‌های تولید کننده به صورت مستقیم در ارتباط هستند، در حالی که خرده فروش‌های کوچک‌تر ممکن است کالاها را از واسطه‌ها خریداری کنند و این امر یکی از دلایل ارائه محصولات با قیمت‌های پایین‌تر است که البته این ارتباط مستقیم با تامین کننده مزایای دیگری مانند کاهش زمان تولید تا توزیع و توزیع تا مصرف، حذف واسطه‌های غیر ضروری و … را نیز در اختیار مردم قرار می‌دهد و در این راستا فروشگاه‌های زنجیره‌ای اکنون با چندین هزار شعبه کوچک و بزرگ در سراسر کشور قادر به ایجاد ثبات و آرامش در بازار از طریق کنترل عرضه کالا و مدیریت شرایط هستند
با توجه به اینکه صنعت خرده‌‌فروشی از بخش‌های مهم اقتصاد ملی کشور و پلی میان عرضه‌‌کنندگان و تقاضاکنندگان کالاها و خدمات محسوب می شوند، نقش اساسی در تعیین قیمت کالاها و خدمات ایفا می‌کند و امروزه برای سلامت شبکه توزیع وجود فروشگاه‌های زنجیره‌ای الزامی است. در ایران نیز فرهنگ خرید از فروشگاه‌های زنجیره‌ای در حال گسترش است. طی بررسی‌ها و تحقیقات انجام‌شده بیش از نیمی از خانواده‌های شهری ایرانی مایحتاج خود را از فروشگاه‌های زنجیره‌ای تهیه می‌کنند، چراکه تمامی نیازهای خانواده‌ها در این فروشگاه‌ها موجود است.
کنترل قیمت‌ها در قالب فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای
فروشگاه‌های زنجیره‌ای به دلیل اینکه به‌راحتی قابل‌کنترل هستند در موضوع تنظیم بازار و کنترل قیمت بهترین بستر در راستای نظارت بر این بخش محسوب می شوند و با توجه به اینکه این فروشگاه‌ها سریع‌ترین روش سبد توزیع اقلام را مهیا می‌کنند، سیاست‌گذاری متمرکزی در خصوص کنترل قیمت‌ها ارائه داده و دسترسی، ردیابی و همچنین نظارت توسط دولت ها را راحت تر ممکن می کنند. به عبارتی فروشگاه‌های زنجیره‌ای مهم‌ترین عامل کوتاه کردن دست دلالان بوده است و به نوعی دست واسطه ها را در نظام توزیع کالا کوتاه می کنند.
اشتغال‌زایی فروشگاه‌های زنجیره‌ای
با توجه به اینکه فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای فعالیت نیازمند نیروی کار هستند، با توسعه و گسترش آنها قطعاً اشتغال‌زایی بالایی صورت خواهد گرفت. بر اساس تحلیل های مرتبط با این حوزه هر ۲۰۰ متر فروشگاه زنجیره‌ای به ۱۵ تا ۳۰ نیروی انسانی نیاز دارد که بر همین اساس و با توجه به اینکه در حال حاضر حدود ۳۰۰ هزار مترمربع در اختیار فروشگاه های زنجیره‌ای در کشور قرارداد می‌توان حدس زد که حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار نفر در این بازار شاغل بوده که البته در حال افزایش هستند.
ایجاد فرصت های شغلی گسترده در قالب فعالیت فروشگاه های زنجیره ای علاوه بر ایجاد بستری برای تحقق سیاست های اشتغال زایی دولت می تواند اثرگذار باشد، با خلق موقعیت های شغلی تازه برای کارجویان علاوه بر اشتغال آنها و افزایش آمار اشتغال و کاهش بیکاری در کشور، زمینه توانمندسازی اقشار مختلف و اثرگذاری مثبت بر زندگی آنها را نیز به دنبال خواهد داشت.
اهداف دولت از فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای / مزایای فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای خریداران
فراهم كردن كالاهای موردنیاز، حمایت برای تولید اقلام مهم، حذف واسطه غیرضرور میان تولیدكننده و مصرف كننده، جلوگیری از توسعه بی رویه واحدهای تجاری در فضاهای غیرتجاری، جلوگیری از فروش كالاهای غیراستاندارد، ترویج فرهنگ استانداردكردن كالاهای تولید داخلی، ثبیت قیمت كالا باتوجه به یكسان بودن قیمت انواع كالاهای عرضه شده در شعب واحدهای زنجیره ای بخشی از مهم ترین اهداف دولتها در راه اندازی و توسعه فروشگاه های زنجیره ای به شمار می روند.
البته گفتنی است که تداوم تولید کارخانه‌ها با فروشگاه زنجیره ای و رونق تولید و اشتغال مستمر نیروی کار، حق انتخاب کالا با قیمت و کیفیت های مختلف برای مشتری، حمایت از کالای ایرانی، تنظیم و کنترل بازار در راستای حفظ قدرت خرید اقشار مختلف جامعه، در دسترس بودن یکجای بسیاری از کالاهای موردنیاز و کاهش زمان مراجعه به فروشگاه های خرده فروشی و بسیاری موارد دیگر، نقش فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای خریداران را روشن می کنند.
افزایش قدرت خرید مردم با فعالیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای
برخی فروشگاه‌های زنجیره ای طی قراردادی با مراکز و کارخانه‌های تولیدی، محصولات آنها را پیش خرید می‌کنند و به تبع آن وقتی کارخانه یا مرکز تولیدی در شرایطی قرار می‌گیرد که برای محصولی که هنوز تولید نشده مشتری دست به نقدی پیدا می‌شود، به فروش محصول با حداقل سود و حتی زیر قیمت نیز برای کارخانه‌ها مطلوب، مقرون به صرفه و در شرایط کنونی اقتصادی کشور یک فرصت ویژه به شمار می‌رود.
در شرایطی که قدرت خرید مردم کاهش یافته، عرضه محصولات مورد نیاز آنها با قیمت‌های پایین‌تر و نازل‌تر، امری قابل تقدیر به شمار می‌رود. زیرا در نهایت سر جمع هزینه خانوار‌های ایرانی و مشتریان چنین فروشگاه‌هایی را با کاهش همراه می‌کند و این موضوع مصداق بارز حمایت از حقوق مصرف کننده به شمار می‌رود. این موضوع نقش مثبت فروشگاه زنجیره ای بر معیشت خانواده‌ها را به خوبی نشان می‌دهد.
نوسان قیمت کالا و خدمات به دلایل مختلف از جمله تورم و نبود امکان رشد درآمدها در قالب افزایش حقوق و دستمزد و درآمد فعالیت های اقتصادی و بازرگانی به میزان کافی جهت جبران شرایط نامناسب اقتصادی، وضعیت سختی را در حوزه دسترسی به کالا و خدمات و قدرت خرید اقشار مختلف فراهم می کند که در این بین فروشگاه های زنجیره ای با توان اقتصادی بالا و با امکان تخفیفات ارائه کالا در ساماندهی توزیع کالا و اقلام اساسی کمک شایانی به تنظیم بازار می کنند که این وضعیت در واقع نفع سه جانبه دولت، فروشگاه و مصرف کننده را به دنبال خواهد داشت.
نقش فروشگاه‌های زنجیره‌ای در تامین نیاز مصرف کننده
فروشگاه‌های زنجیره‌ای امروزه در فضای اقتصادی کشورها چنان نقشی دارند که ۸۰ درصد از نیاز مصرف‌کنندگان شهروندان کشورهای توسعه‌یافته از این فروشگاه‌ها تأمین می‌شود و به تبع این شرایط نیز در ایران روز به روز فروشگاه زنجیره‌ای در حال توسعه بوده و از سال ۱۳۲۸ که اولین فروشگاه زنجیره‌ای در ایران به نام فروشگاه سپه افتتاح‌شده تا امروز بیش از ۵۲ فروشگاه زنجیره‌ای با یک هزار و ۴۰۰ شعبه در وسعت حدود ۳۰۰ هزار مترمربع در کشور فعال هستند که این وضعیت نشان‌دهنده نقش فروشگاه زنجیره‌ای در زنجیره تأمین کالای مصرفی شهروندان ایرانی است.
هرچند در کشور ما هنوز به نسبت کشورهای توسعه‌یافته ضریب نفوذ پایین‌تری در حوزه فعالیت فروشگاه های زنجیره ای وجود دارد، اما به دلیل نقش‌های مهمی مانند قیمت‌گذاری، اشتغال‌زایی، حذف دلالان و تأمین کالا، روز به روز ارتقاء و توسعه فعالیت این فروشگاه ها را در کشور و افزایش ضریب نفوذ آنها را شاهد هستیم.
با این اوصاف سهم اندک فروشگاه های زنجیره ای نشان می دهد این مراکز فروش آنچنان که باید نهادینه نشده اند که برخی از دلایل این امر را می توان در قالب عدم اطلاع رسانی کافی در راستای نقش مهم این فروشگاه ها در تامین کالاهای اساسی مردم، برآورده نشدن همه انتظارات مردم از فروشگاه های زنجیره ای، کاهش قدرت خرید مردم بخصوص دهک های پایین درآمدی در خرید یکجای کالاهای موردنیاز ماهانه از فروشگاه های زنجیره ای، عدم دسترسی به این فروشگاه ها در همه نقاط شهر و برخی دیگر موارد اثرگذار در این حوزه دانست.