آزاده خزایی
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خطوط، سوم دسامبر مصادف با ۱۲ آذر، از سال ۱۹۹۲ به عنوان روز جهانی معلولین از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلام شده است. این یعنی ضرورت یک نگاه درست به بیش از پانصد میلیون نفر انسانی که به دلیل نقص در سیستم مغزی، جسمی و حسی از معلولیت رنج می‌برند و در اغلب موارد در بروز چنین وضعیتی برای خود، هیچ نقش و تاثیری نداشتند.
هدف از نامگذاری روز جهانی معلولین چیست؟
هدف از نامگذاری سوم دسامبر به این نام، افزایش آگاهی عمومی، قبول و درک افراد دارای معلولیت و حمایت و ارج نهادن به دستاوردها و مشارکت‌های آنها در امور روزمره جوامع است. معلولیت اگر چه یک نوع محدودیت در برخی زمینه است، اما به معنای ناتوانی فرد از تاثیر گذاری و داشتن یک زندگی عادی نیست. ما در جامعه، معلولان بسیاری را می بینیم که نه تنها بر نقصان جسمی خود فائق آمده اند، بلکه بخاطر داشتن انگیزه های مضاعف، توانمندی های بسیار بالاتری از افراد سالم جامعه نیز کسب کرده اند.
چه کسی معلول نامیده می شود؟
فرد دارای معلولیت شخصی است که با تایید کمیسیون پزشکی_ توانبخشی تعیین نوع و شدت معلولیت سازمان بهزیستی کشور با انواع معلولیت ها در اثر اختلال و آسیب جسمی، حسی (بینایی و شنوایی) ذهنی، روانی و یا توام، با محدودیت قابل توجه و مستمر در فعالیت های روزمره زندگی و مشارکت اجتماعی مواجه می باشد.
طبق آمار بهزیستی در کشور تعداد یک میلیون و ۳۵۰هزار معلول شامل: 14 درصد ناشنوا یا کم شنوا،۱۰ درصد نابینا یا کم بینا،۴۲ درصد معلول جسمی حرکتی، ۲۰ درصد معلول ذهنی و۵ تا ۶ درصد هم معلول روانی وجود دارد. بنابراین بر اساس تعریف مجمع عمومی سازمان ملل، ما باید بتوانیم درک درست از وضعیت این قشر از افراد جامعه داشته و از لحاظ فرهنگی، قابلیت لازم برای مواجهه با آنها را در کنار احترام به کرامت انسانی داشته باشیم.
مشکلات معلولین و راه حل ها
یکی از راه های کمک به معلولان، توجه به آنها در مبلمان شهری و طراحی معابر با توجه به شرایط جسمی معلولان و به یک سخن، دادن سهم واقعی به آنها از محیط های زندگی، بخصوص فضای شهری است. شهری استاندارد است که همه شهروندان آن بتوانند از تمام امکانات شهری به راحتی و ایمن استفاده کنند. باید بدانیم علاوه بر معلولان جسمی ، بسیاری از افراد با رسیدن به سنین بالا و سالمندی دچار ناتوانی و معلولیت هایی می شوند و این دوران خواه، ناخواه در انتظار همه ماست، پس بهتر است بی تفاوت نباشیم. افراد دارای معلولیت، بخشی از جامعه ما هستند، اما در سطح شهرها، آنها را کمتر می‌بینیم، زیرا ساختار و بافت شهری، برای آنها نامناسب است. این در حالی است که یکی از راه‌های مهم حمایت‌گری از افراد دارای معلولیت، آگاهی‌رسانی درباره حقوق آنها به تصمیم گیران و تصمیم سازان جامعه و در شرایط ایده آل ، بهره گیری از نظرات خود معلولان است.
وضعیت معلولین در ایران
معلولین در ایران با مشکلات فراوانی دست به گریبان هستند، ازجمله مشکلات درون و برون‌شهری و نبود امکانات حمل‌ونقل درون‌شهری است. بسیاری از افراد دارای معلولیت وسیله مناسب برای تردد ندارند و بسیاری از اماکن و مناطق شهری نیز برای این افراد، حتی با داشتن وسیله، مناسب نیست و موانع بسیاری برای حرکت و دسترسی آنها وجود دارد، به همین علت بسیاری از افراد دارای معلولیت بخاطر نبود وسیله مناسب خانه‌نشین می‌شوند، در حالی که می توان با اندک توجهی در مدیریت شهری، و فرهنگ سازی مناسب، این افراد را همانند دیگران به محیط اجتماع آورد.
معلولین در نظام برنامه ریزی و سیاست گذاری اجتماعی جایگاهی نداشته و علی رغم شناسایی شرایط سخت زندگی آنها، هنوز در بسیاری از کشورها از جمله ایران در اولویت برنامه ریزی قرار ندارند. آمار نشان می دهد که در گذشته نه چندان دور یعنی سال ۱۹۷۰، میزان افراد معلول در حدود ۱۰٪ بوده که این نرخ در سال۲۰۱۱ ، به ۱۵٪ رسیده است .یعنی حدود ۷۸۵ میلیون نفر که از میان آنها ۱۱۰ میلیون نفر دارای معلولیت سخت می باشند (سازمان بهداشت جهانی، ۲۰۱۱). می توان مدعی شد، معلولین یک اقلیت بزرگ در جامعه اند که از جوانب مختلف حقوق آنها نادیده گرفته می شود. فرایند توسعه روزافزون و ایجاد مخاطرات جدید برای انسان همچنین تغییر سبک زندگی انسان امروزی، جنگ ها و عدم دسترسی به امکانات بهداشتی و پزشکی بر این آمار می افزاید. در این شرایط امروزی، انسان عادی نمی تواند خود را با شرایط تطابق دهد چه رسد به یک فرد معلول که ممکن است محدودیت های مختلفی را داشته باشد، محدودیت هایی که ناشی از معلولیت آنهاست، مناسب نبودن فضاهای شهری، عدم حمایت مناسب بیمه ها و خدمات درمانی، محدودیت در تعاملات اجتماعی اعضای خانواده و مسایلی که قبلا گفته شد.
فرد معلول و خانواده و جامعه چگونه باید به هم کمک کنند؟
هر نوع معلولیت جسمی می تواند کل شخصیت و شرایط روانی فرد معلول و خانواده اش را شدیدا تحت شعاع قراردهد. نه خود فرد و نه هیچ کس دیگری قادر به حذف اثرات آن نیست. فرد معلول نمی تواند معلولیت خود و همه پیامدهای روانی و اجتماعی آن را انکار کند یا برطرف سازد، ولی قادر است با واقع نگری و مثبت اندیشی اثرات و پیامدهای منفی و آسیب زای معلولیت را کمتر کند و حتی از همان نکات منفی در جهت مثبت استفاده نماید. افراد معلول اعم از نابینا، ناشنوا و جسمی-حرکتی و اعضای خانواده شان پس از آگاهی از وجود این مسأله به لحاظ روانی دچار سردرگمی و پریشانی می شوند و دچار احساسات و افکار منفی شده و ممکن است که پس از عبور از مراحل شوک، انکار، افسردگی و نهایتا تسلیم شدگی به مرحله ی پذیرش واقعیت برسند. حتی ممکن است در یکی از این وضعیت های روانی برای همیشه باقی بمانند و تسلیم معلولیت و محدودیت های حاصل از آن شده و در جهت ارتقاء کیفی زندگی خویش یا عضو خانواده شان تلاشی نکنند.
چگونه با معلولان رفتار کنیم؟
وظیفه ما کمک به شنیده شدن خواسته‌های معلولان در بالاترین مراجع قانونی و تغییر نگرش جامعه به معلولان، اتخاذ روش‌ها و ملزومات احقاق حقوق آنها و ایجاد انگیزه در معلولان برای موفقیت و همچنین عضویت در سازمان ها و نهادهای اجتماعی برای بهبود زندگی وبرخورد مناسب با معلولین است، به این صورت که امکان زندگی معمولی و ارتباط با سایرین را برایشان فراهم کنیم. پیاده‌روها محل عبورعابر پیاده است. پارک کردن وسایل نقلیه در پیاده رو تردد را برای افراد نابینا یا افراد دارای معلولیت های جسمی حرکتی دشوارتر می‌کند. پس نباید پیاده رو ها را محل قرار دادن اشیاء و وسایل نقلیه خود سازیم. نگاه ترحم آمیز موجب می شود والدین آنها احساس گناه کنند و کودکان دارای معلولیت شان را از جامعه دور نگاه دارند. هنگام ارتباط با آنها باید صبور باشیم و اطمینان بدهیم که زمان کافی برای کمک به آنها را داریم . هنگام صحبت کردن آنها را مخاطب قرار دهیم نه همراهانشان را، به آنها زل نزنیم و ترحم آمیز نگاه نکنیم...
خداوند در قرآن کریم ، آیه ۱۵۵ سوره بقره در مورد آزمایش و امتحان الهی که انسان‌ها به واسطه آنها قدرت صبر و شکیبایی شان سنجیده می‌شود، اینگونه می‌فرماید: «و قطعاً شما را به چیزی از (قبیل) ترس و گرسنگی و کاهش در اموال و جان ها و محصولات می‌آزماییم، مژده ده شکیبان را.» معلولیت و هرگونه نقص جسمی و ذهنی در تعبیر قرآنی نمی تواند مانعی برای رشد و تعالی انسان شود.
آنها جدا از معلولیت و محدودیت ، توانایی‌های زیادی دارند .امید است با اقدامات پیشگیرانه تعداد معلولین کاهش یافته و حمایت از این قشر جامعه - بر خلاف شعارهایی مثل «معلولیت محدودیت نیست»-بیشتر مورد توجه مردم و مسولین قرار گیرد.
اعتقاد نگارنده بر این است که معلولیت محدودیتی است که می توان تاثیر آن را با ایجاد انگیزه در خود معلولان و توجه به حقوق و نیازمندی های آنها در ساختار شهری و آموزش فرهنگ درست رفتار با آنها، به حد اقل رساند و زندگی عادی همانند افراد سالم برای معلولان در کنار نواقص موجود فراهم کرد. در این صورت است که می توان گفت؛ معلولیت ، محدودیت قابل مدیریت است و می شود تبعات آن را به حداقل رساند.
