به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خطوط، از زمانی که بشر به هنرهای نمایشی آگاه شد دریافت که می تواند خالق زندگی فرای زندگی واقعی باشد. شخصیت خلق کند و رویای آدمی را برای مدتی جامه عمل بپوشاند، حرفهایی را که شاید در دنیای واقعی نتوان گفت را بگوید.
بشر متوجه شد می تواند با نمایش فرهنگ و هویت، خود را به همگان نشان دهد بی آنکه حرفی زده باشد و حتی باورهایی تازه را برای انسان امروزی بسازد.
یکی از شاخه های هنرهای نمایشی معقوله جذاب سینماست که در تمام دوران ها از بدو وجود این هنر، عده ای همیشه خواهان فعالیت در این حرفه بودند، هستند و تا زمانی که در سرشت آدمی میل به دیده شدن و شهرت و محبوبیت باشد این اشتیاق نیز وجود خواهد داشت.
در تقویم مناسبت ها روز 21 شهریور روز هنر هفتم یا همان سینماست که به همین بهانه با دو هنرمند فعال دراین عرصه( نیما قاسمی دهقی، مدرس دانشگاه، کارگردان، پژوهشگر در عرصه سینما وآلما قاسمی دهقی، مدرس دانشگاه، مستند ساز، کارگردان سینما و تئاتر، پژوهشگر در عرصه سینما)گفتگویی را انجام داده ایم که در ادامه می خوانید.
حال سینمای ایران چگونه است؟
نیما قاسمی دهقی: به این سوال باید از منظر آسیب شناسانه پاسخ داد. اگر بخواهیم کارشناسانه به این امر نگاهی گذرا، اما اصولی داشته باشیم باید با شیوۀ توصیفی- تحلیلی به آسیب شناسی سینمای ایران بپردازیم که از حوصله و زمان ما به دور است. در حقیقت فارغ از جنبه اقتصادی، تجاری و سرگرمی؛ سینما از منظر زیبایی شناسی، مهارت و خلاقیت است، اما در اصل، چگونگی حال سینما را باید از مخاطبانشان پرسید.
آثار هنری در سینمای ایران رشد یا کاهش داشته است؟ علت چیست؟
آلما قاسمی دهقی: طبق رصدی که برای نوشتن یکی از مقاله هایم داشتم، اگر تنها دو شاخص تعداد مخاطبان و میزان فروش فیلم های سینمایی را ملاک ارزیابی اقتصادی در سینما قرار دهیم، باید به رونق صنعت سینما در سال 1402 با دیدی متغییر و پر ابهام بنگریم. برحسب تحقیقات من، پیش از شیوع کرونا در سال 1398 رکورد بیشترین فروش فیلم های سینمایی با بیش از 26 میلیون مخاطب ثبت شد، اما در سال 1399 پس از شیوع کرونا، هم میزان فروش و هم تعداد مخاطبان کاهش محسوسی را تجربه نمود. با این حال پس از بهبود وضعیت کرونا، و علی رغم افزایش رقم فروش سینماها، تعداد مخاطبان کاهش چشمگیری داشته تا جایی که حتی سال گذشته نیز تعداد مخاطبان به طور تقریبی، نصف تعداد مخاطبان در سال 1398بود. برآیند نهایی آنکه رشد تورم و کاهش درآمد خانوار موجب شد تا امسال نیز سینما از سبد بسیاری از خانوارها حذف شده و یا سهم بسیار کوچکی را به خویش اختصاص دهد.
گذشته از موضوع اقتصاد و اثرگذاری مخاطبان بر میزان فروش، برخی فیلم ها در سینمای ایران اغلب فیلم‌هایی هستند که با سلیقه و حتی گاهی فرهنگ جامعه مغایرت‌های اساسی و جدی دارد. به همین دلیل برخی فیلم‌ها قادر نخواهند بود که گستره فراگیری در جذب مخاطب به سینماها ایفا کنند. در نتیجه با توجه به بررسی های صورت پذیرفته هر دو جنبه رشد در این امر باید بررسی شود؛ یکی رشد کمی و دیگری رشد کیفی.
انتخاب بازیگران سینما بر اساس هنر است یا تعداد فالوور؟
نیما قاسمی دهقی: خبری در یکی از خبرگزاری ها سال 1397 منوط بر انتخاب بازیگران بر حسب فالوور رفت. این مبحث که، با همه گیر شدن شبکه های اجتماعی متاسفانه برخی گروه های تولیدی دست به همچین کاری می زنند. طبق حتی ارجاعی که به خبرگزاری دادم این امر انکار ناپذیر است. اما چنانچه تولید کنندگان فیلم و سریال چه در حیطه سینما و چه تلویزیون، انتخابشان را بر مبنای تحصیلات آکادمیک و یا حتی دوره های گذرانده شده در کلاس های آزاد سینمایی بگذارند، به این ترتیب می توانند با جذب فارغ التحصیلان دوره دیده و آکادمیک، هم اشتغال زایی کرده و هم کیفیت کار تولیدی خود را بالا ببرند. چرا که افرادی که دوره های آکادمیک را زیر نظر متخصصان این امر می گذرانند، به مراتب این قدرت را دارند که هزینه های تولید را نسبت به افرادی با فالوور بالا و یا حتی اشخاص سفارش شدة نو پا، در عرصه سینما، کاهش دهند. چنانچه حتی هدف ستاره سازی باشه، باید انگیزه را برای فارغ التحصیلان با استعداد، توانمند و با پشتکار این عرصه ایجاد کرد. من به دلیل شغلم که تدریس در دانشگاه است، هر روزه با بسیاری از این دانشجویان جوان، توانمند و با استعداد سر و کار دارم؛ که با علاقه، استعداد و مسئولیت پذیری بالا، عاشقانه آموزش می بینند و آن را به کار می برند. در نتیجه چنانکه از امروز برنامه ای هدفمند برای اشتغال این جوانان صورت نپذیرد، به زودی شاهد آن خواهیم بود که نه تنها استعدادهای بسیاری به هدر خواهد رفت بلکه انگیزه های بیشماری نیز بر باد خواهد رفت. انگیزه هایی که هر یک به تنهایی می توانند سکوی پرتابی در جهت رسیدن به موفقیت و پیشرفت جامعه ایجاد نمایند.
چرا سینمای ایران بیشتر منفی های جامعه را بروز میدهد؟
آلما قاسمی دهقی: سوزان هیوارد در جایی بیان می کند: خیلی زود دریافتم که زندگی تلاش و مبارزه است. اما وی در جایی هم معتقد است که گاهی امکان به وجود آمدن روال های تولید نوین در صنعت فیلم سازی اهمیتی ندارد. از منظر هیوارد صنعت فیلم سازی به جای دادن امکان رشد؛ به ایده های پیشین خویش ادامه خواهد داد. حتی در هالیوود، گاهی فیلم سازانی که در پی ایده های نوآورانه بودند نیز که از سوی استودیوهای سینمایی کنار نهاده شده اند، رویدادی که بسیاری از کارگردانان بنام هالیوودی چون فرانسیس فورد کاپولا، مارتین اسکورسیزی، اورسن ولز و ... نیز چندین بار طی دوران فیلمسازی خود تجربه کرده اند. عموما گرایش تهیه کنندگان بر این است که ریسک نکنند و فیلمی که کوچکترین مخالفتی را بر می انگیزاند، نسازند، زیرا نظام درجه بندی فیلم ها به منظور محافظت از کودکان و نوجوانان و حتی محتوی فیلم است و معمولا سرمایه گذاران فیلم، به تکرار الگوهای موفق راغب تراند. همین گرایش موجب می شود تا تکرار مضمون های موفق، به کُدی تبدیل شده که فیلمی با چنین مضامینی پدید آیند.
در جهان آثاری که رنج و ناکامی های ایران را نشان می دهد جایزه می گیرد، چرا؟ همانند فیلم نادر از سیمین.
نیما قاسمی دهقی: اگر سینمای ایران را در کل در نظر بگیریم، مثل هر انسان زنده ای مدام در حال تکاپو و تلاش است. گاهی نوع روایت و زاویه دید افراد به مسئله موجب ایجاد تفاوت ها میشه.
آلما قاسمی دهقی: این را نباید از نظر دور داشت که اکثر اوقات هرگاه از سینما یاد شده، سینمای مستند نسبت به سینمای داستانی مظلوم واقع می شود. گرچه خوشبختانه در سال های اخیر، کشور عزیزمان نیز به سینمای مستند به سبب جشنواره های متفاوت پرداخته و تحولات شگرفی نیز در این امر صورت پذیرفته است تا جایی که حتی جشنواره ی مستقلی برای آن ترتیب داده شده و همین امر موجب آن خواهد شد که مستندسازان نیز با اندیشه ای ژرف تر بر مضامین اطرافشان نگریسته و خود را جزء جدا نشدنی از پیکر واحد سینما بدانند.
و حرف آخر؟
نیما قاسمی دهقی و آلما قاسمی دهقی: در کلام آخر تشکر می کنیم از شما و خصوصا خبرگزاری جوان، پویا و خوش فکر شما تحت عنوان خطوط. این بسیار حائز اهمیت است که این اسم انتخاب هوشمندانه ای داشته چرا که با توجه به مضامین این خبرگزاری واضح و مبرهن است که خطوط تازه ای را برای ترسیم دنیای امروزین انتخاب نموده است. سپاس از شما که به هنر سینما در سالروز آن پرداختید.