آب به مسئله تنش آمیز تبدیل شده/ در آینده شاهد چالش‌ها، تنش‌ها و بحران‌های بزرگتر آب، هوا و اقلیم و حتی امنیت غذایی خواهیم بود
ایران با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خطوط، به وضعیت خشکسالی کشور پرداخت و مطرح کرد: خشکسالی دارای مفاهیم بسیار گسترده است. در زمان رخداد خشکسالی تاثیر آن بر همه بخش‌های جامعه یکسان نیست، برای یک بخش ممکن است موثر باشد و برای بخش دیگر خیر. طبق تعریف، خشکسالی بر اساس طول دوره زمان رخداد تقسیم بندی می‌شود و مراحل هواشناسی، کشاورزی، هیدرولوژی را با گذشت زمان طی می‌کند. طولانی‌تر شدن وضعیت خشکسالی اثرات اقتصادی- اجتماعی را بروز می‌کند.
این مسئله به اقدامات جدی از جمله تغییر نوع و الگوی کشت، استفاده از گلخانه به جای کشت باز، تغییر زمان کشت، استفاده از کشت محصولات مقاوم به کم آبی و در عین حال مقرون به صرفه و با اهمیت اقتصادی نیاز دارد.
وظیفه گفت: اگر بارندگی طی یک ماه کمتر از نرمال باشد اصطلاحا خشکسالی هواشناسی روی می‌دهد، حتی اگر باران باشد اما مقدارش از مقدار نرمال کمتر باشد بازهم می‌تواند خشکسالی قلمداد شود. در بازه زمانی طولانی‌تر از 1 تا 3 ماه بر محصولات کشاورزی تاثیر می‌گذارد و خشکسالی کشاورزی رخ می‌دهد، دوره خشکی اگر به ۶ یا ۹ ماه یا بیشتر رسید، خشکسالی هیدرولوژیک نام دارد و سبب کم آبی یا خشکی رودخانه‌ها و سدها می‌شود و در مرحله آخر و با طولانی شدن آن اثرات اقتصادی- اجتماعی بر جای گذاشته و بر معیشت مردم اثر می‌گذارد.
وی افزود: ایران همانند بقیه کشورهای خشک و کم آب به خصوص در منطقه خاورمیانه به طور تاریخی با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند، خشکسالی جزو اقلیم ایران است. در دهه‌های اخیر به دلیل توسعه کشاورزی و استفاده بیش از توان تجدید آب در طبیعت، برخی کشورها و از جمله ایران دچار خشکسالی‌های گسترده و شدید شده‌اند اگر نتوانیم در آینده این موضوع را به شکل بهتری مدیریت کنیم، وضع از این هم بدتر شده و با شرایط به مراتب نامناسب‌تری مواجه می‌شویم.
علت اصلی افزایش فراوانی و تشدید خشکسالی‌ها در کشور
بیش از ۸۰ درصد آب‌های تجدید پذیر در ایران از زمین توسط چاه‌های کشاورزی استخراج می‌شود و این مسئله رفته رفته منجر به کاهش آب‌های زیرزمینی شده و به همین دلیل برخی نقاط کشور با فرونشست زمین مواجه شده اند.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی به علت‌های خشکسالی اشاره کرد و گفت: دو دلیل، علت اصلی افزایش فراوانی و تشدید خشکسالی‌ها در کشور است، علت اول استفاده آب‌های زیرزمینی فراتر از حد توان تجدید پذیری طبیعی مانند تغذیه سفره‌های زیرزمینی توسط بارش باران است. طی سال‌های گذشته بیش از ۸۰ درصد آب‌های تجدید پذیر در ایران از زمین توسط چاه‌های کشاورزی استخراج می‌شود و این مسئله رفته رفته منجر به کاهش آب‌های زیرزمینی شده و به همین دلیل برخی نقاط کشور با فرونشست زمین مواجه شده اند. مسئله دیگر بحث تغییر اقلیم جهانی است که به سبب گرمایش زمین روی می‌دهد و این امر سبب تغییر الگوهای جوی در مقیاس های منطقه‌ای شده و بارش نرمال مناطق دچار تغییر شده است.
وظیفه بیان کرد: افزایش دما سبب تغییرات الگوهای جوی حاکم و بخصوص در فصل سرد سال شده و بطور کلی از بارش میانگین دریافتی کشور کاسته شده است. افزایش دما و کاهش بارش و بخصوص کاهش بارش برف بر هم بازخورد مثبت دارند و هر دو سبب کاهش دسترسی به آب می‌شود و این امر به نوبه خود سبب فشار بیشتر بر منابع آب زیرزمینی می‌شود که ماحصل آن فرونشست زمین و خشکی دریاچه ها است.
وی متذکر شد: اگر تغییرات جدی و حساب شده در موضوع مدیریت کلان آب‌های سرزمینی شامل زنجیره تولید تا مصرف و در فرهنگ عمومی مردم ایجاد نشود، با توجه به تداوم تغییرات شتابان اقلیم، در آینده شاهد چالش‌ها، تنش‌ها و یا بحران‌های بزرگتری در زمینه آب، هوا و اقلیم خواهیم بود و این مسئله حتی می‌تواند امنیت غذایی را هم تحت تاثیر نامطلوب قرار دهد و شرایط ناپایداری به وجود می‌آید.
باید مسیر توسعه کشور با احترام به مسائل محیط زیستی اصلاح شود
در دهه‌های اخیر به دلیل توسعه کشاورزی و استفاده بیش از توان تجدید آب در طبیعت، برخی کشورها و از جمله ایران دچار خشکسالی‌های گسترده و شدید شده‌اند. اگر نتوانیم در آینده این موضوع را به شکل بهتری مدیریت کنیم، وضع از این هم بدتر شده و با شرایط به مراتب نامناسب‌تری مواجه می‌شویم.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی در رابطه با راهکارهای مبارزه با خشکسالی گفت: راهکارها بسیار متفاوت و متنوع است و تنها یک راهکار مشخص وجود ندارد و متناسب با جامعه هدف، راهکارهای متفاوت اتخاذ می‌شود. عمده مصرف آب در کشور مربوط به بخش کشاورزی است باید دنبال راهکارهایی بود که ضمن حفظ امنیت غذایی کشور، مصرف آب را هم کاهش بهینه کرده و کاهش دهد. یعنی با مصرف آبی که بطور پایدار در اختیار داریم بیشترین محصول را تولید کنیم. این مسئله اقدامات جدی نیاز دارد از جمله تغییر نوع کشت و الگوی کشت، استفاده از گلخانه به جای کشت باز، تغییر زمان کشت، استفاده از کشت محصولات مقاوم به کم آبی و در عین حال مقرون به صرفه و با اهمیت اقتصادی. تصفیه پساب‌ها و استفاده مجدد آن در بخش صنعت یا کشاورزی، ارتقاء دانش و فرهنگ عمومی و افزایش مشارکت مردم در حفظ و صرفه‌جویی در مصرف آب و جلوگیری از آلودگی منابع آبی و سرزمین، توسعه آبخیزداری و جلوگیری از فرسایش خاک و افزایش نفوذپذیری خاک تا سبب کاهش سیلاب و نفوذ بیشتر در سفره های زیر زمینی شود.
وظیفه در پایان گفت: در گذشته با احتمال زیاد مسیر درستی در رابطه با آب، هوا و محیط زیست اتخاذ نشده و این امر منجر به چالش‌های فعلی شده است. اکنون موضوع آب به یک مسئله تنش آمیز و با اهمیت بالا تبدیل شده است و این مسئله نشانگر عدم انتخاب درست در گذشته است. باید این اشکالات رفع و مسیر توسعه کشور با احترام به مسائل محیط زیستی اصلاح شود. چنانچه در گذشته به این فکر می‌کردیم که هر منطقه چه پتانسیل اقلیمی دارد، نتیجه بهتری می‌گرفتیم، عدم توجه به پتانسیل‌های اقلیمی در توسعه منجر به توسعه ناپایدار شده است.
