آیا شما هم روزتان را با سر زدن به شبکه‌های اجتماعی شروع می‌کنید؟ شب‌ها قبل از خواب، آخرین کاری که انجام می‌دهید چک کردن شبکه‌های اجتماعی است؟ احتمالا زیاد شنیده‌اید که این کار چقدر مضر است و سلامت جسم و روح شما را به خطر می‌اندازد. اما این روزها کنار گذاشتن شبکه‌های اجتماعی، غیرممکن به نظر می‌رسد. پس چه کار باید کرد؟ در ادامه با ما همراه باشید تا در مورد استفاده درست از شبکه‌های اجتماعی بیشتر بدانید.
تغییر سبک زندگی با گسترش شبکه‌های اجتماعی
شبکه‌های اجتماعی به قدری وسیع و تاثیرگذار شده‌اند که دوری از آن‌ها غیرممکن به نظر می‌رسد. حتما برای شما هم پیش آمده که در طول روز، تصمیم گرفتید برای مدت کوتاهی یکی از شبکه‌های اجتماعی را چک کنید و بعد متوجه شده‌اید که ساعت‌ها وقت خود را پای آن صرف کرده‌اید. این اتفاق بسیار رایج است و تقریبا اکثر کسانی که از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، آن را تجربه کرده‌اند.
به نقل از مرکز آمار ایران، در سال ۹۹ بیش از ۶۵ درصد افراد ۱۵ ساله و بیشتر حداقل در یک شبکه اجتماعی عضو بوده‌اند. فقط در آمریکا، ۷۲ درصد از مردم در سال ۲۰۲۱ از شبکه‌های اجتماعی استفاده کرده‌اند. این آمار نشان می‌دهد که استفاده از شبکه‌های اجتماعی در سراسر دنیا بسیار بالا و رو به افزایش است.
آماری که در سال ۲۰۱۸ منتشر شد نشان داد که تقریبا ۷۰ درصد از شرکت‌کنندگان در یک نظرسنجی، قبل از خوابیدن، شبکه‌های اجتماعی خود را چک می‌کنند.
فرقی نمی‌کند که به تازگی استفاده از شبکه‌های اجتماعی را شروع کرده باشید یا سال‌ها در آن‌ها حضور فعال داشته باشید؛ حتما شنیده‌اید که استفاده از این شبکه‌ها به‌خصوص قبل و بعد از خواب، تاثیر منفی بر سلامت روان افراد دارد. اما برخلاف نظر بسیاری از افراد، شبکه‌های اجتماعی لزوما بد نیستند و خوب و بد بودن آن‌ها به شیوه‌ی استفاده‌ی ما بستگی دارد. شبکه‌های اجتماعی مثل سکه، دو رو دارند؛ در واقع هم می‌توانند مفید باشند و هم مضر.
تنها نکته‌ای که در مورد استفاده از شبکه‌های اجتماعی باید بدانید این است که ضررهای آن را کاهش دهید و به نحوی از آن استفاده کنید که فواید بیشتری داشته باشد.
مهم‌ترین آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی
حتما شنیده‌اید که شبکه‌های اجتماعی آسیب زیادی به سلامت جسم و روح می‌رسانند؛ اما شاید ندانید که چطور می‌توانند مخرب باشند. شبکه‌های اجتماعی با ایجاد اثرات منفی زیر می‌توانند سلامتی جسم و روح شما را به خطر بیندازند.
۱. ایجاد احساس منفی در مورد خودمان
شبکه‌های اجتماعی باعث می‌شوند شما خودتان را با دیگران مقایسه کنید. موقع گشت‌وگذار در شبکه‌های اجتماعی احتمالا با چیزهایی مواجه می‌شوید که باعث می‌شوید احساس کنید چیزی در زندگی کم دارید؛ مثلا مسافرت‌های لوکس، خانه‌های شیک و تمیز، خانواده‌های شاد، حمایت‌گر و خوش‌لباس، بدن‌های بی‌نقص و متناسب و…
افراد زیادی بعداز گشت‌وگذار در شبکه‌های اجتماعی، احساس کمبود می‌کنند. شبکه‌های اجتماعی باعث می‌شود که شما احساس کنید کافی نیستید و این تفکر را به ذهن شما القا می‌کند که کامل و بی‌نقص بودن، امکان‌پذیر است و شما از آن بی‌بهره‌اید.
دیدن قسمت‌های بریده‌شده و فیلترشده از کل زندگی یک فرد باعث می‌شود فکر کنید که آن‌ها زندگی کامل و بی نقصی دارند و شما از آن محرومید.
دیدن بدن‌های بی‌نقص و زیبا که بیشتر اوقات نتیجه‌ی ویرایش عکس است، باعث می‌شود که احساس بدی نسبت به بدن خود داشته باشید و اعتماد به نفس شما کاهش پیدا کند.
۲. خواب ناکافی و بی‌کیفیت
افرادی که زیاد از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند معمولا دیرتر به خواب می‌روند، کمتر می‌خوابند و خواب بی‌کیفیتی دارند. یکی از دلایل استفاده‌ی زیاد از شبکه‌های اجتماعی، ترس از دست دادن یا فومو (FOMO) است. به همین دلیل معمولا بیرون آمدن از شبکه‌های اجتماعی و سر نزدن برای چند روز، ممکن است برای بسیاری از افراد سخت باشد.
این شرایط در مدت کوتاهی باعث به هم خوردن الگوی خواب شما می‌شود و دچار انواع اختلالات خواب می‌شوید.
۳. ایجاد اضطراب و افسردگی
تحقیقات متعددی ارتباط بین شبکه‌های اجتماعی و اضطراب و افسردگی را ثابت کرده‌اند. حتی تحقیقات نشان داده است افرادی که بین ۷ تا ۱۱ شبکه اجتماعی دارند بیشتر از کسانی که در یک یا دو شبکه‌ی اجتماعی فعال هستند، افسردگی و اضطراب را تجربه می‌کنند.
این ارتباط می‌تواند دوطرفه باشد. بسیاری از افراد برای فرار از اضطراب و افسردگی به استفاده از شبکه‌های اجتماعی روی می‌آورند.
۴. کمبود زمان برای کارهای مثبت
وقتی زمان زیادی را در شبکه‌های اجتماعی تلف کنید، برای انجام کارهای مثبت و مفید مثل ورزش کردن، وقت گذراندن در طبیعت، بیرون رفتن با دوستان و خانواده و مراقبت کردن از خودتان وقت کم می‌آورید.
مزایای استفاده از شبکه‌های اجتماعی
شبکه‌های اجتماعی همیشه مضر نیستند و با روش‌های زیر می‌توانند فرصت‌هایی برای رشد شما فراهم کنند:
۱. افزایش دسترسی به منابع
اگر دنبال منابعی برای یادگیری مهارت‌های مختلف، گروه‌های حمایتی، مطالب آموزشی و… باشید، شبکه‌های اجتماعی منابعی بی‌نظیر از مطالب مفید‌اند. علاوه بر این، وجود شبکه‌های اجتماعی می‌تواند بسیاری از مرزهایی را که برای افراد در دسترسی به منابع وجود دارد، از میان بردارد. مثلا اگر به دلایل مختلف به منابع علمی، آموزشی دسترسی ندارید، بدون ترک کردن خانه می‌توانید به اطلاعات مفید و ارزشمند دست پیدا کنید.
۲. برقراری ارتباط با افراد هم‌فکر
شاید در محیط اطراف شما، افرادی که هم‌فکرتان باشند را نتوانید به‌راحتی پیدا کنید؛ اما در فضای بزرگی مثل شبکه‌های اجتماعی به راحتی هزاران نفر را پیدا می‌کنید که با شما هم‌عقیده هستند و می‌توانید دوستان خوبی از بین آن‌ها پیدا کنید. این مورد در صورتی که در شهر یا روستای کوچک زندگی کنید، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
امروزه با شبکه‌های اجتماعی به راحتی می‌توانید به خارج از مرزهای فیزیکی شهر و محل زندگی خود سفر کنید. فرقی نمی‌کند که علایق شما چقدر عجیب باشند؛ در شبکه‌های اجتماعی حتما کسی را پیدا می‌کنید که شبیه شما باشد.
۳. افزایش مهارت‌ها و آموزش آن به دیگران
در شبکه‌های اجتماعی می‌توانید مهارت‌های جدیدی یاد بگیرید و این فرصت را دارید تا آموخته‌های خود را به دیگران یاد بدهید. علاوه بر این، شبکه‌های اجتماعی می‌توانند منبع خوبی برای الهام گرفتن باشند. یاد دادن مهارت‌های خودتان به دیگران، باعث می‌شود که احساس مفید بودن کنید و حتی بتوانید از این راه، یک درآمد جانبی داشته باشید.
استفاده‌ی درست از شبکه‌های اجتماعی
با توجه به مزایایی که شبکه‌های اجتماعی دارند، شاید بهتر باشد که به جای کنار گذاشتن این منابع ارزشمند، استفاده‌ی درست از شبکه‌های اجتماعی را یاد بگیرید. برای اینکه استفاده‌ی سالمی از این فرصت داشته باشید، به این نکات توجه کنید.
۱. رفتار خود را بررسی کنید
بررسی کنید که چه زمانی بیشتر به سمت شبکه‌های اجتماعی گرایش دارید. پیدا کردن پاسخ این سوال کمک می‌کند که میزان استفاده از آن‌ها را مدیریت کنید. از خودتان بپرسید که شبکه‌های اجتماعی چه کاربردی در زندگیتان دارند؟ شاید می‌خواهید از یک موقعیت استرس‌زا فرار کنید یا شاید به‌این دلیل دائم در این شبکه‌ها دور می‌زنید چون گوشی شما دائما در دسترستان قرار دارد.
۲. صبح و شب، گوشی را کنار بگذارید
استفاده از شبکه‌های اجتماعی در ابتدای صبح، می‌تواند روز شما را کاملا خراب کند. استفاده از آن‌ها در آخر شب هم می‌تواند الگوی خواب شما را به هم بریزد و باعث مشکلات خواب شود. پس اگر قصد دارید از شبکه‌های اجتماعی استفاده کنید، صبح و شب این کار را انجام ندهید.
برای اینکه وسوسه نشوید، گوشی را بیرون از اتاق خواب بگذارید. یا در اتاق آن را داخل کشو بگذارید طوری که از دسترس شما دور شود. به جای استفاده از این شبکه‌ها، صبح و شب کارهای مثبتی مثل ورزش کردن و مطالعه انجام دهید.
۳. محتوای مورد استفاده‌ی خود را بررسی کنید
چند روز وقت بگذارید و محتوایی که در شبکه‌های اجتماعی می‌بینید بررسی کنید. پیج‌هایی که محتوای آن‌ها روی شما تاثیر منفی می‌گذارد مشخص کنید و آن‌ها را دیگر دنبال نکنید. هر محتوایی که برای شما مفید نیست، از آن لذت نمی‌برید، شما را شاد نمی‌کند یا چیزی به شما یاد نمی‌دهد، بلاک کنید.
۴. برای مدتی از آن فاصله بگیرید
گاهی اوقات زمانی را برای دوری از شبکه‌های اجتماعی در نظر بگیرید. مثلا یک روز در هفته، آفلاین باشید و اصلا به شبکه‌های اجتماعی سر نزنید. البته این کار در ابتدا ممکن است سخت باشد ولی اگر ادامه دهید، متوجه می‌شوید که کم‌کم وابستگی شما به شبکه‌های اجتماعی کم می‌شود.
۵. با خودتان مهربان باشید
اگر این روزها بیشتر از همیشه حس می‌کنید که به شبکه‌های اجتماعی نیاز دارید، ممکن است احساس گناه کرده باشید. اما با توجه به دغدغه‌ها و نگرانی‌های امروزی، وابسته شدن به شبکه‌های اجتماعی تا حدی قابل درک است. به جای سرزنش کردن خودتان، کمی با خودتان مهربان باشید. این به معنی زیاده‌روی کردن نیست ولی سعی کنید که با مدیریت کردن زمان، هم از شبکه‌های اجتماعی استفاده کنید و هم باعث اختلال در زندگی شخصی خود نشوید.
۶. دنبال سرگرمی‌های دیگر باشید
با انجام کارهای زیر، شبکه‌های اجتماعی جذابیت خود را از دست می‌دهند:
- برنامه‌ریزی برای تفریح با دوستان
- داشتن کتاب‌های جذاب برای مطالعه
- شرکت در کلاس‌های حضوری برای یادگیری مهارت‌های مورد علاقه
- تماشای فیلم و سریال و مستند
برای شروع فهرستی از کارهایی که دوست دارید انجام دهید و افرادی که برای این کار همراه شما هستند، تهیه کنید.
چه زمانی به متخصص مراجعه کنیم؟
اگر رابطه‌ی شما با شبکه‌های اجتماعی بسیار پیچیده شده، لازم است که از کمک متخصصان استفاده کنید. اگر شرایط زیر را تجربه می‌کنید حتما به درمانگر مراجعه کنید:
- بیشتر از اینکه مراقب خودتان باشید، در شبکه‌های اجتماعی وقت می‌گذرانید.
- در روابط شخصی و کاری خود به‌خاطر شبکه‌های اجتماعی دچار مشکل شده‌اید.
- دائما خودتان را با دیگران مقایسه می‌کنید و خودتان را سرزنش می‌کنید.
- با وجود نتایج و عواقب منفی، نمی‌توانید شبکه‌های اجتماعی را کنار بگذارید.
جمع‌بندی
تاثیر شبکه‌های اجتماعی در زندگی شما، به نوع استفاده‌ی شما بستگی دارد. استفاده‌ی درست از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند مزایای متعددی هم داشته باشد. برای این منظور باید محتوایی که استفاده می‌کنید مرتب بررسی کنید، ساعت استفاده از شبکه‌های اجتماعی را محدود کنید و سرگرمی‌های دیگری پیدا کنید.
فراموش نکنید که شبکه‌های اجتماعی طوری طراحی می‌شوند که مخاطب را سرگرم کنند و افراد، وقت بیشتری در آن بگذرانند. پس جذاب بودن آن‌ها طبیعی است و شما به‌خاطر استفاده‌ی زیاد از شبکه‌های اجتماعی نباید خودتان را سرزنش کنید. کافی است اصول استفاده‌ی درست از شبکه‌های اجتماعی را یاد بگیرید و از مزایای آن استفاده کنید.
منبع: Healthline