به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خطوط ، بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان بر این عقیده‌اند که ایران و عربستان به عنوان ۲ کشور اصلی و تاثیر‌گذار در منطقه خاورمیانه اگر به سمت احیای روابط سیاسی و دیپلماتیک حرکت کنند می‌توانند تحولات مهم و موثری را در منطقه در راستای صلح و ثبات منطقه‌ای رقم بزنند. در همین راستا نیز شاهد بوده‌ایم که طی ماههای اخیر پنج دور مذاکرات میان دیپلمات‌های ایرانی و سعودی در بغداد برگزار شده و طرفین تا حدی به تفاهمات و چارچوب‌های کلی دست یافته‌اند؛ لذا به نظر می‌آید اگر روند مذاکرات میان تهران- ریاض سازنده پیش برود می‌توان به باز شدن سفارتخانه‌ها و احیای روابط دیپلماتیک در آینده‌ای نه چندان دور امیدوار بود. آنچه مسلم است. به نظر می‌رسد آینده نظم سیاسی و ژئوپلیتیک در خاورمیانه در آستانه تحولات شگرفی است و روابط میان این دو قدرت منطقه‌ای نقشی اساسی در این زمینه خواهد داشت. هر چند که سابقه رقابت ژئوپلیتیکی بین ریاض و تهران دست‌کم به انقلاب ۱۹۷۹ ایران باز می‌گردد. اما تنش‌ها میان دو طرف در سال ۲۰۱۶ به اوج خود رسید، زمانی که در پی اعدام نمر النمر، روحانی شیعه سعودی به سفارت عربستان در تهران حمله شد و به دنبال آن عربستان سعودی سفیر خود را از ایران فرا خواند. دور پنجم مذاکرات بین عربستان سعودی و ایران در بغداد باعث ایجاد خوش بینی‌های جدیدی شده است. نخست وزیر عراق در این رابطه گفته: «مصالحه نزدیک است.» سخنگوی وزارت امور خارجه ایران هم با بیان اینکه دور اخیر مذاکرات «مثبت و جدی» بوده، از مشاهده پیشرفت‌هایی در این زمینه خبر داده است. اقدامات برای کاهش تنش بین عربستان سعودی و ایران در حال حاضر اثرات پردامنه‌ای در سایر کشور‌های منطقه ایجاد کرده است.
سنگ بنای اعتمادسازی
از سال ۲۰۱۱ یمن یکی از عرصه‌های اصلی رقابت بین عربستان سعودی و ایران بوده، اما اکنون به فرصتی برای اقدامات اعتمادساز در چارچوب مذاکرات بین دو طرف در عراق تبدیل شده است. سیاست ایران در یمن تا حد زیادی بر حمایت از حوثی‌ها متمرکز شده که عربستان آن‌ها را ابزاری برای تضعیف امنیت خود توصیف می‌کند. تخمین‌ها از سال ۲۰۱۵ نشان می‌دهد که جنگ یمن، حتی در آن مرحله، ماهانه ۶ میلیارد دلار برای عربستان سعودی هزینه دارد. از سرگیری مذاکرات بین عربستان سعودی و ایران، پس از یک وقفه چند ماهه، در فاصله کوتاهی پس از توافق آتش‌بس در یمن انجام شد که نشان می‌دهد ایران احتمالاً تأثیرگذار در این زمینه بر حوثی‌ها بوده است. آتش بس گام اولیه مهمی برای پایان دادن به جنگ در یمن بوده است و در صورت برقراری آن، می‌تواند سنگ بنای اعتماد بین ریاض و تهران باشد. مذاکرات ایران و عربستان سعودی احتمالاً بر سیاست لبنان و عراق نیز تأثیر خواهد گذاشت، جایی که تهران و ریاض از نیرو‌های سیاسی رقیب حمایت می‌کنند. هم ریاض و هم تهران نفوذ قابل توجهی در لبنان داشته و این باعث افزایش تنش بین متحدان ایران و عربستان سعودی در این کشور شده است. از طرفی به رغم مذاکراتی که در عراق انجام شد، رقابت عربستان سعودی و ایران در این کشور مورد بحث قرار نگرفته است. با این حال، در اینجا می‌تواند فضایی برای ایجاد تفاهم بهتر بین تهران و ریاض وجود داشته باشد. هم عربستان سعودی و هم ایران احتمالاً تلاش خواهند کرد تا موقعیت خود را در عراق حفظ کنند، اما درک بهتر بین این رقبای منطقه‌ای احتمالاً وضعیت تیره روابط را که در گذشته به تشویق تنش‌ها کمک می‌کرد، تضعیف می‌کند. همچنین می‌تواند درک بهتری از استراتژی‌های مربوط به عراق را فراهم کند. آنچه که مشخص است در نهایت، کاهش تنش بین عربستان سعودی و ایران ممکن است ریاض را از وسوسه ایده پیوستن به توافقنامه با اسرائیل منحرف کند.
گفت‌وگوی ریاض- واشنگتن
معاون وزیر دفاع عربستان سعودی در سفر به واشنگتن با مقامات آمریکا درباره نقش ایران در منطقه گفتگو کرد. خالد بن سلمان، معاون وزیر دفاع عربستان سعودی که برای دیدار‌های دوجانبه کمیته مشترک برنامه‌ریزی راهبردی سعودی با مقامات دولت آمریکا روز سه‌شنبه وارد واشنگتن شده بود، در این گفتگو‌ها درباره آنچه «فعالیت‌های ثبات‌زدای ایران» عنوان شده، همچنین درباره همکاری منطقه‌ای با آمریکا گفتگو کرده است. این گفتگو‌ها روز پنج‌شنبه در پنتاگون و پس از دیدار خالد بن سلمان با لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا ادامه یافت که بر همکاری نظامی و دفاعی عربستان سعودی- آمریکا متمرکز بود. بنا بر اعلام پنتاگون، «هیات‌های دو کشور به طور گسترده درباره فعالیت‌های ثبات‌زدای ایران در منطقه گفتگو کردند.» پنتاگون ادامه داد: آن‌ها توافق کردند تلاش‌ها را برای مبارزه با قاچاق تسلیحات غیرقانونی به گروه‌های غیر دولتی در منطقه افزایش دهند.
مذاکرات بر سر مسائل دو جانبه باشد جای امیدواری است
یک کارشناس مسائل بین‌الملل درباره مذاکرات میان ایران و عربستان در عراق اظهار داشت: مذاکرات کنونی ایران و عربستان در بغداد، چندان به روابط دوجانبه تهران و ریاض مرتبط نیست و طرف سعودی تلاش زیادی دارد تا از طریق مذاکرات بغداد، مشکلات خود را در یمن حل و فصل کند. سعد‌ا... زارعی گفت: آنچه که در بغداد از مذاکرات ایران و عربستان می‌گذرد، از قاعده عادی روابط دو طرف پیروی نمی‌کند. اولویت سعودی، گفتگو پیرامون مسائل مشترک جمهوری اسلامی و عربستان نیست، بلکه اولویت‌شان مشکلات‌شان در یمن است، هرچند در آخرین دور گفتگو‌ها برخی مسائل را درباره روابط با ایران قبول کرده‌اند، اما تا کنون اقدام و توافق قابل توجهی در روابط دو کشور صورت نگرفته است. وی افزود: مشکلات عربستان با دولت ثالث باعث شده تا عربستان مذاکره با ایران را دنبال کند، هرچند آن دولت یعنی یمن مستقل است و خودش می‌تواند پای میز مذاکره باشد. البته اگر روابط تهران و ریاض توسعه یابد و سفارتخانه‌های دو کشور بازگشایی شوند، می‌توان امید داشت موضوعات متنوع و مختلفی مورد بحث قرار گیرد. این کارشناس مسائل خاورمیانه درباره خوش‌بینی به نتیجه مذاکرات تصریح کرد: اگر سعودی‌ها بپذیرند مذاکرات بر سر مسائل دو جانبه و دو طرفه باشد، جای امیدواری است، اما سعودی‌ها تا کنون با این مساله مخالفت کرده‌اند و معتقدند برقراری رابطه ریاض با تهران، فشار کنونی علیه ایران راکاهش می‌دهد. البته روابط و موقعیت دیپلماتیک ایران در منطقه عادی و فعال است. سعودی‌ها به عنوان بخشی از کارزار فشار بر ایران، تا کنون از برقراری مجدد روابط دو کشور استقبال نکرده‌اند./آرمان ملی.